Wolf Fajnsztadt1Note 1 : In the later part of the text he is called Fajnstok. born on November 15, 1919, in Lublin. Father Mojżesz, mother Chana Mendelewicz. Before the war he lived in Ostrowiec [Świętokrzyski]. At present [residing in] Będzin, 9 Potockiego Street.

Partisan fighting

I was a partisan from July 26, [1944], until January 17, 1945. Before my time as a partisan I was in a camp in Ostrowiec Świętokrzyski.

In February 1943, still in the ghetto, boys had organised an attack on the commandant of the Jewish militia, and we took away from him 40 2Note 2 : Probably dollars. in gold, the sum which we spent on arms. We exchanged that currency for 36 thousand zlotys, and bought 12 revolvers with this money. For the time being, we were in the ghetto. Seventeen of our boys went to Kunów to hide there on Aryan papers, but they were killed by the AK men. Those men threw a grenade into the bunker where our friends were hiding, and all of them were killed on that occasion. This delayed our action in the ghetto until March 1944. At the beginning there were 47 of us, and only 30 members remained alive. The leaders of our fighting unit were two Stein brothers from Ostrowiec.. Both of them were killed in June 1944 during the talks with the boss of the workers’ party from Ostrowiec. His name was Rybowski, alias Wujo [Uncle], and he was a Pole. They met to discuss the question of an escape attempt from the camp. And then one Jew named Blumental, a capo from Ostrowiec, informed on them to the Germans, who immediately apprehended them, and the Stein brothers were executed by a firing squad two days later. It took place in the camp square in Ostrowiec.

After that Dawid Kepiński from Konin took over the command. Led by him, we cut through the camp wires and escaped to the forest on July 25, 1944. There were 29 of us. We had 14 revolvers, 2 short machine guns, and 3 grenades. Thanks to Antek Cukierman we received money from a Jewish fighting organisation from Warsaw. That money was brought by Frania Beatus, a Jewish woman from Konin. She brought 25,000 zlotys and one grenade. She came to the camp on Aryan papers. As one group of the Jews from the Ostrowiec camp worked in the town on the Aryan side, she joined that group of workers when they were coming back to the camp, and in this way she also got into the camp and established contact with us. On the following morning she returned with the same group to the town, but from there she went to Warsaw. But on the way some Germans recognised she was Jewish and she was killed.

We stored the arms in the camp - in crates, feather quilts, and so on. When we entered the forest, in Krzemionki near Ostrowiec, we joined a Russian unit of nine. They had escaped from German captivity. They were well armed - they had eight machine guns. We contacted them through a Pole named Sternik from the workers’ party from Ostrowiec (he is at present a commandant of the militia in the Security Department in Bodzechów3Note 3 : W tekście: Bodzanowie. near Ostrowiec). We built three sheds because it was still summer, and in September we made up underground bunkers, the so-called dug-outs. There were four bunkers for thirty-eight people. There were also girls, about 20 years old, among us. They cooked for us.

We escaped from the camp because we were aware that it was going to be liquidated. We were also planning to save our families but, unfortunately, it was too late. On August 2, 1944, the camp was evacuated to Auschwitz, because the front was drawing nearer.

We obtained food from well-off peasants and manors, and we paid for the products the pre-war prices. We went to get the food at night, and we were armed. From time to time we met Germans at those peasants’ homes, and then the shooting ensued. On one such occasion four our boys were killed and two were wounded. But also two Germans were killed, and we took off their uniforms and got hold of their arms, and went back to the forest. One day we met a German lorry which had a cargo of cigarettes and canned food. We killed two Germans, seized the cargo, and burnt the lorry, having first poured petrol on it. On June 29, 1944, we derailed a German train which was carrying ammunition and explosives to the front. On October 4 we blew up the whole building in the village of Sudół Górny,4Note 4 : In the text: Sudogóra in which a German Hauptmann 5Note 5 : Hauptmann (Ger.) – captain. was staying. That Hauptmann was killed, and we managed to run away. In November there was an ambush organised by the Germans, because we had been given away by one forester who told them where we were hiding.

The Germans came to the bunker and opened fire. Certainly, we fought back. Eight of our people were killed at that time, including those two girls and one Russian. As there were sixty Germans, we had to withdraw and we fled to the forest in the village of Czarna Glinka6Note 6 : In the text: Czarna Glina. near Ostrowiec. We built three new bunkers there. The conditions were harsh because we were persecuted by AK groups and the Germans wherever we moved. Only armed individuals could go out to obtain food. We had run out of money by that time, so we took the food from peasants without paying. Towards the end of December we were surrounded by a Hungarian detachment which was allied with the Germans. Severe fighting followed again. A lot of our people were killed. Only six of us survived: five Jews and a Russian. We escaped to the forest in Ruda Kościelna near Ostrowiec, where we hid in bunkers for three weeks until the arrival of the Russians. We belonged to the Armia Ludowa. We received newsletters and front news from the Main Partisan Headquarters in Ostrowiec. We were given those papers by the liaison officer Sternik.

The names of the members of that partisan unit:

1. Mojżesz Wajzer aged 28

2. Berek Szerman 28

3. Wolf Szerman 52

4. Matla Waldman 20

5. Szyfra Weinberg 20

6. Majer Fleischmann 32

7. Izrael Fleischmann 24

8. Tojwie Fachler 31

9. Jakub Fachler 22

10. Szmul Fachler 29

11. Mendel Waserman 21

12. Uszer Rubinsztejn 18

13. Josef Wajnberg 22

All of them come from Ostrowiec.

14. Izrael Słodki 22

15. Szymon Kempiński 28

16. Fajwel Kempiński 21

17. Mojżesz Zygielbaum 21

18. Ajzyk Zygielbaum 23

19. Szlama Szmilewicz 34

20. Szmul Alios 32

21. Juda Singer 22

22. Hersz Akerman 30

23. Gecel Akerman 26

24. Dawid Niskier 23

25. Motek Ajzman 31

26. Wolf Fajnstok 26

From all those mentioned above the survivors are:

1. Berek Szerman and his brother Wolf

2. Szymon Kempiński

3. Mojżesz Wajzer

4. Motek Ajzman

5. Myself, Wolf Fajnstok

The others perished.

Recorded by Chain, Będzin.

Fajnsztadt 1Note 1 : Dalej w tekście występuje jako Fajnstok.Wolf urodzony 15. 11. 1919 w Lublinie. Ojciec Mojżesz, matka Chana Mendelewicz. Mieszkał przed wojną w Ostrowcu. Obecnie: Będzin, ulica Potockiego 9.

Partyzantka

Przebywałem w partyzantce od 26 lipca 1944 do 17 stycznia 1945 roku. Przed wstąpieniem do partyzantki byłem w lagrze w Ostrowcu kieleckim.

W lutym 1943 roku jeszcze w getcie zorganizowali chłopcy napad na komendanta milicji żydowskiej i zabraliśmy mu 40 2Note 2 : Prawdopodobnie dolarów. w złocie, za które kupiliśmy broń. Za tę walutę uzyskaliśmy 36 tysięcy złotych i zakupiliśmy 12 rewolwerów. Na razie siedzieliśmy w getcie. 17 z naszych chłopców poszło do Kunowa, by się tam ukryć na aryjskich papierach, ale akowcy ich zabili. Także ci sami podrzucili granat do bunkru, w którym siedzieli nasi koledzy, i wszyscy wtedy zginęli. Na skutek tego nasza akcja w getcie została wstrzymana do marca 1944 roku. Było nas na początku 47 członków, zostało 30. Kierownikiem naszej bojówki byli dwaj bracia Stein z Ostrowca. Obydwaj oni zginęli w czerwcu 1944, podczas rozmowy z kierownikiem partii robotniczej z Ostrowca. Nazywał się Rybowski, Polak, jego pseudonim Wujo. Chcieli wówczas omówić sprawę ucieczki z obozu. Wtedy pewien Żyd, kapo Blumental z Ostrowca, wskazał na nich Niemcowi, którzy ich natychmiast ujęli i po dwóch dniach bracia Stein zostali rozstrzeleni. Było to na placu obozowym w Ostrowcu.

Następnie objął nad nami kierownictwo Kepiński Dawid z Konina, pod jego to komendą przerwaliśmy 25 lipca 1944 roku druty lagrowe i uciekliśmy do lasu. Było nas 29. Mieliśmy 14 rewolwerów, 2 karabiny krótkie, 3 granaty zaczepne. Dostawaliśmy pieniądze z partii bojowej żydowskiej w Warszawie przez Antka Cukiermana. Pieniądze te przywoziła Żydówka Frania Beatus z Konina. Przywiozła ona 25 000 złotych i jeden granat. Do obozu przyjechała na dokumentach aryjskich. Ponieważ jedna grupa Żydów z obozu z Ostrowca pracowała w mieście po stronie aryjskiej, więc ona dołączyła się do tej grupy pracujących, gdy wracali do obozu i w ten sposób też się do obozu dostała i weszła z nami w kontakt. Wróciła nazajutrz z tą samą grupą do miasta i pojechała jednak do Warszawy. W drodze Niemcy jednak poznali w niej Żydówkę i ona zginęła.

Broń przechowywaliśmy w obozie w skrzynkach, w pierzynach i tak dalej. Gdyśmy weszli do lasu, do Krzemionek koło Ostrowca, złączyliśmy się z grupą Rosjan, których było 9. Uciekli oni z niewoli niemieckiej. Byli dobrze uzbrojeni, mieli 8 automatów. Porozumieliśmy się z nimi za pośrednictwem Polaka z partii robotniczej z Ostrowca nazwiskiem Sternik (jest obecnie komendantem milicji w Bezpieczeństwie w Bodzechowie3Note 3 : W tekście: Bodzanowie. koło Ostrowca). Zbudowaliśmy 3 szałasy, bo było jeszcze lato, a we wrześniu zbudowaliśmy podziemne bunkry, tak zwane ziemlanki. Były 4 bunkry na 38 osób. Między nami były też dziewczyny 20-letnie, one nam gotowały.

Uciekliśmy z obozu, bo wiedzieliśmy, że to jest przed likwidacją. Mieliśmy ratować też nasze rodziny, ale niestety nie zdążyliśmy. 2 sierpnia 1944 roku była ewakuacja obozu do Oświęcimia, bo zbliżał się front.

Jedzenie 4Note 4 : W tekście: jednocześnie dostawaliśmy od bogatych chłopów i dworów, za produkty płaciliśmy ceny przedwojenne. Po jedzenie chodziliśmy w nocy uzbrojeni. Czasem napotkaliśmy Niemców u tych chłopów i wtedy powstawała strzelanina. Raz przy takiej strzelaninie padło 4 naszych chłopaków i 2 było rannych, Niemców padło dwóch, z nich ściągnęliśmy mundur i broń i wróciliśmy do lasu. Pewnego razu napotkaliśmy samochód niemiecki, który wiózł papierosy i konserwy. Dwóch Niemców zabiliśmy, towar zabraliśmy, a maszynę po wylaniu na nią benzyny spaliliśmy. 29 czerwca 1944 wykoleiliśmy pociąg niemiecki, wiozący amunicję i materiały wybuchowe na front. 4 października we wsi Sudogóra wysadziliśmy cały budynek, w którym przebywał Hauptmann5Note 5 : Hauptmann (niem.) – kapitan. niemiecki. Ten Hauptmann zginął, a myśmy zwiali. W listopadzie była zasadzka urządzona przez Niemców, bo nas zdradził pewien gajowy i wskazał, gdzie my jesteśmy.

Niemcy zaszli do bunkra i zaczęli nas ostrzeliwać. Oczywiście myśmy odpowiedzieli. Naszych zginęło wtedy 8 osób, między nimi te dwie dziewczyny i jeden Rosjanin. Ponieważ było 60 Niemców, więc my musieliśmy ustąpić i uciekliśmy do lasu we wsi Czarna Glinka6Note 6 : W tekście: Czarna Glina. koło Ostrowca. Tam zbudowaliśmy 3 nowe bunkry. Warunki były ciężkie, bo nas wszędzie prześladowali: grupy AK i Niemcy. Po jedzenie wychodziły tylko pojedyncze osoby uzbrojone. Pieniędzy już nie mieliśmy, więc u chłopów braliśmy żywność bez pieniędzy. Pod koniec grudnia zostaliśmy otoczeni przez oddział wojska węgierskiego, sprzymierzonego z Niemcami. Był znowu bardzo ostry ogień. Z nas zginęło bardzo wielu. Została nas tylko 6, z czego 5 Żydów i jeden Rosjanin. Uciekliśmy do lasu Ruda Kościelna pod Ostrowcem. Tam przesiedzieliśmy w bunkrach trzy tygodnie, aż do nadejścia Rosjan. Należeliśmy do Armii Ludowej. Dostawaliśmy pisma i wiadomości frontowe z Ostrowca z Głównego Sztabu Partyzanckiego. Przynosił te pisma łącznik Sternik.

Nazwiska członków tej partyzantki:

1. Mojżesz Wajzer aged 28

2. Berek Szerman 28

3. Wolf Szerman 52

4. Matla Waldman 20

5. Szyfra Weinberg 20

6. Majer Fleischmann 32

7. Izrael Fleischmann 24

8. Tojwie Fachler 31

9. Jakub Fachler 22

10. Szmul Fachler 29

11. Mendel Waserman 21

12. Uszer Rubinsztejn 18

13. Josef Wajnberg 22

Ci wszyscy są z Ostrowca.

14. Izrael Słodki 22

15. Szymon Kempiński 28

16. Fajwel Kempiński 21

17. Mojżesz Zygielbaum 21

18. Ajzyk Zygielbaum 23

19. Szlama Szmilewicz 34

20. Szmul Alios 32

21. Juda Singer 22

22. Hersz Akerman 30

23. Gecel Akerman 26

24. Dawid Niskier 23

25. Motek Ajzman 31

26. Wolf Fajnstok 26

Z tych wszystkich wyżej wymienionych żyją:

1. Szerman Berek i jego brat Wolf

2. Szymon Kempiński

3. Mojżesz Wajzer

4. Motek Ajzman

5. Ja, Fajnstok Wolf

Reszta zginęła.

Protokołowała: Chain, Będzin.