Y.L., 18 years old

Cutter and stitcher of shoe-leather

Z.L., 21 years old

Carpenter

Brothers from Ostrów Mazowiecka

Details about the mass massacre

in Ostrów Mazowiecka

Protocol No. 192

(compiled on February 18, 1940)

We can give the following details about the mass massacre of Jews in Ostrów Mazowiecka (Great Ostrów).

It was Thursday, November 9, 1939. On this day, 561 Jews died.

We ourselves talked to the daughter of the perished Yosl Modrykamyen, who was also killed on this very day (he was approximately 35 years old). Yosl Modrykamyen’s wife died as well. Only his daughter was able to save herself.

We also talked with a Jew, who was in Ostrów on the day of the massacre and survived owing to the fact that he was wearing a Christian [peaked] cap, a matsheyuvke, 1Note 1 : a kind of cap with a visor and he was shaved and generally looked like a Christian.

They both related that the Germans themselves placarded posters on the streets announcing that the Jews of Ostrów died in accordance with a verdict of a German court.

One side of Rinek caught fire (Rinek the street is called where once there was a market; officially: Square of the Duchess Anna Mazowiecka). Only Jewish houses are located there like the house of Teytel, Likhtnshteyn, Kronenberg, Bromberg and of others. There were stores for textiles, haberdasheries, groceries and also a candy store. It was almost the main street.

We presume that the Germans themselves set the houses on fire. The houses burnt a whole night.

The Germans later implied that the Jews set the fire. The Germans promised the Poles 25 Złoty per head when they turn over Jews, and the Poles constantly dragged Jews to the city hall where the German police station was located. The Polish mob together with the Germans dragged the Jews out of the houses. Everyone was dragged out, also old people, women, and children.

From the city hall the Jews were led to Warsaw Road, after Starastve Street, near the woods of the former Polish commander where once there was a summer house. This is located one and a half kilometres away from Ostrów Mazowiecka.

There, 561 Jews were gathered, and the Germans ordered the Jews to dig out pits. And the Jews had to lay themselves into the pits. Parents had to throw their own children into the pits, and with rifles and revolvers all Jews were shot to death.

Since Ostrów is less than 2 kilometres away from the Soviet border, the majority of Ostrów’s inhabitants ran away to the Russian side. Roughly 15 families remained who haven’t had the opportunity to leave because of the older people.

In Ostrów, refugees from Warsaw, Łódź and other cities arrived. The refugees weren’t able to cross the Russian border anymore which was already closed and they returned to Ostrów and there they died.

Among the victims from Ostrów Mazowiecka, the following names are known:

1–2) Two daughters of Knorpel (the owner of a vinegar factory and the chairman of the Jewish community); both girls were over 20 years old. Their father, the chairman of the Jewish community Knorpel, survived because of a large sum of money thanks to which Christians took him across the border.

3–4) Dvoyre Veydenboym, from Lipsker’s home, a midwife, around 35 to 40 years old; also her little daughter, 7 years of age, studying in a Tarbut school.

(Christianshid this child. But then Poles denounced these Christians to the Germans and the latter shot the child in front of the mother. Her husband, engineer Veydenboym, is in Białystok.)

5)Rivke Lipsker, the sister of Dvoyre Veydenboym. Rivke Lipsker was approximately 35 years old. She was a hotel owner, a widow.

6)Perl, the daughter of Rivke Lipsker, roughly 20 years old, a domestic worker, unmarried.

(Rivke Lipsker’s son, Velvl, who was serving in the Polish army, is located in Białystok now.)

A mass of refugees were taken out of Rivke Lipsker’s hotel and killed.

7)Volmark Shelke, in his fifties, a coachman.

On the day of the massacre, he hid on the Jewish cemetery. Then, the Germans came there and chopped off his head with a sword. His son Mendl Volmark, who had left Ostrów long before, is in Białystok now.

The Jew, who survived thanks to his Christian appearance, told us that he remembers well the faces of some Poles, who informed the Germans where Jews were living and dragged them out and turned them over to the Germans for money. The Jew will not rest and testify whenever it will be possible.

Our father survived miraculously. A bomb entered the house but he was not harmed.

Signed: Y.R.

י.ל., 18 יאָר אַלט

שטעפּער

ז.ל., 21 יאָר אַלט

סטאָליער

ברידער, פֿון אָסטראָװ־מאַזאָװיעצק.

פּרטים װעגן דער מאַסן־שחיטה

אין אָסטראָװ־מאַזאָװיעצק

פּראָטאָקאָל נומער 192

(צונויפֿגעשטעלט דעם 18־טן פֿעברואַר 1940)

מיר קאָנען איבערגעבן אַזעלכע פּרטים װעגן דער מאַסן־שחיטה פֿון ייִדן אין אָסטראָװ־מאַזאָװיעצק (גרויס־אָסטראָװע).

דאָס איז געװען דאָנערשטאָג, דעם 9־טן נאָװעמבער 1939. אין דעם טאָג זענען אומגעקומע אומגעקומען 561 ייִדן.

מיר האָבן אַלײן גערעדט מיט דער טאָכטער פֿון דעם אומגעקומענעם יאָסל מאָדריקאַמיען, װעלכער איז אויך דערהרגעט געװאָרן אין יענעם טאָג (אַלט געװען אַן ערך 35 יאָר). עס איז אויך אומגעקומען די פֿרוי פֿון יאָסל מאָדריקאַמיען. בלויז די טאָכטער האָט זיך אַרויסגעראַטעװעט.

מיר האָבן אויך גערעדט מיט אַ ייִד, װאָס איז אין יענעם שחיטה־טאָג געװען אין אָסטראָװע און איז ניצול געװאָרן אַ דאַנק דעם, װאָס ער האָט געטראָגן אַ קריסטלעך היטל, אַ מאַציעיוּװקע, און איז געװען ראַזירט און בכּלל אויסגעזען װי אַ קריסט.

די בײדע האָבן דערצײלט, אַז די דײַטשן האָבן אַלײן פּלאַקאַטירט אויף די גאַסן, אַז די ייִדן פֿון אָסטראָװע זענען אומגעקומען, לויט אַן אורטײל פֿון דײַטשן געריכט.

דאָס אומגליק איז געשען בײַ אַזעלכע אומשטאַנדן:

עס האָט זיך אָנגעצונדן אַ זײַט פֿון רינעק (אַזוי רופֿט מען די גאַס, װוּ ס'איז אַ מאָל געװען אַ מאַרק; אָפֿיציעל: פּלאַץ קסיעזשני אַנני מאַזאָװיעצקיעי). דאָרט געפֿינען זיך בלויז ייִדישע הײַזער, װי דאָס הויז פֿון טײטעל, ליכטנשטײן, קראָנענבערג, בראָמבערג און אַנדערע. דאָרט זענען געװען געשעפֿטן פֿון מאַנופֿאַקטור, גאַלאַנטעריע, לעבנס־מיטל, װי אויך אַ קאָנדיטערײַ. עס איז געװען כּמעט די הויפּט־גאַס.

מען נעמט אָן, אַז די דײַטשן האָבן אַלײן אונטערגעצונדן די הײַזער. די הײַזער האָבן געברענט אַ גאַנצע נאַכט.

די דײַטשן האָבן שפּעטער אויסגעטראָגט, אַז דאָס האָבן די ייִדן אונטערגעצונדן. די דײַטשן האָבן צוגעזאָגט די פּאָליאַקן צו 25 זלאָט פֿאַר אַ קאָפּ, אַז זײ װעלן צושטעלן ייִדן, און פּאָליאַקן האָבן כּסדר געשלעפּט ייִדן צום מאַגיסטראַט, װוּ עס האָט זיך געפֿונען די דײַטשע פּאָליצײ־װאַך. די פּאָליאַקן פֿון המון, צוזאַמען מיט די דײַטשן, האָבן אַרויסגעשלעפּט די ייִדן פֿון די שטובן. מען האָט געשלעפּט אַלע, אויך אַלטע לײַט, פֿרויען און קינדער.

פֿון מאַגיסטראַט האָט מען די דאָזיקע ייִדן געפֿירט אויפֿן װאַרשעװער װעג, נאָך דער סטאַראַסטװע, בײַם װעלדל פֿון געװעזענעם פּוילישן קאָמענדאַנט, װוּ עס איז געװען אַ מאָל אַ זומער־װוינונג. דאָס איז אַ מהלך פֿון אַנדערט־האַלבן קילאָמעטער פֿון אָסטראָװ־מאַזאָװיעצק.

דאָרט האָט מען אויסגעשטעלט 561 פּערזאָן, און די דײַטשן האָבן געהײסן די ייִדן אויסגראָבן גריבער, און די ייִדן האָבן זיך געמוזט אַלײן אַרײַנלײגן אין די גריבער. די עלטערן האָבן געמוזט אַלײן אַרײַנװאַרפֿן זײערע קינדער אין גריבער אַרײַן, און פֿון ביקסן און רעװאָלװערן האָט מען אַלע ייִדן דערשאָסן.

די איבעריקע ייִדן, װאָס מען האָט געכאַפּט נאָך דער עקזעקוציע, האָט מען אַװעקגעפֿירט אין דער טורמע, װי אויך אין אײַזקעלער פֿון דער ביר־ברויערײַ פֿון די ברידער טײטעל.

אַזוי װי אָסטראָװע געפֿינט זיך קנאַפּע 2 קילאָמעטער פֿון דער סאָװיעטישער גרענעץ, זענען ס'רובֿ אָסטראָװער אַנטלאָפֿן צו דער רוסישער זײַט. געבליבן זענען אַן ערך 15 משפּחות, װאָס האָבן נישט געהאַט די מעגלעכקײט אַװעקצוגײן איבער די עלטערע לײַט.

אין אָסטראָװע זענען אָנגעקומען פּליטים פֿון װאַרשע, לאָדזש און אויך אַנדערע שטעט. די פּליטים האָבן שוין נישט געקענט אַדורך די רוסישע גרענעץ, װעלכע איז שוין געװען פֿאַרמאַכט, און זײ האָבן זיך צוריקגעקערט קײן אָסטראָװע, און דאָרט זענען זײ אומגעקומען.

צװישן די קרבנות פֿון אָסטראָװ־מאַזאָװיעצק זענען אונדז באַקאַנט די נעמען:

1–2)צװײ טעכטער פֿון קנאָרפּעל (אַן אײגנטימער פֿון אַן עסיג־פֿאַבריק און פּרעזעס פֿון דער ייִדישער קהילה); בײדע מײדלעך זענען געװען איבער די 20 יאָר. זײער פֿאָטער, דער קהילה־פּרעזעס קנאָרפּעל, איז ניצול געװאָרן אַ דאַנק דעם, װאָס פֿאַר אַ גרויסער סומע געלט האָבן אים קריסטן אַריבערגעפֿירט איבער דער גרענעץ.

3–4)דבֿורה װײדענבוים, פֿון דער הײם ליפּסקער, אַן אַקושערין, אַן ערך 35–40 יאָר אַלט; אויך איר טעכטערל, 7 יאָר אַלט, געלערנט אין תּרבות.

(קריסטן האָבן אויסבאַהאַלטן דאָס דאָזיקע קינד. האָבן פּאָליאַקן געמסרט די קריסטן פֿאַר די דײַטשן, און די לעצטע האָבן דאָס קינד דערשאָסן פֿאַר די אויגן פֿון דער מוטער. דער מאַן, אינזשעניער װײדענבוים, געפֿינט זיך אין ביאַליסטאָק.)

5)רבֿקה ליפּסקער, אַ שװעסטער פֿון דבֿורה װײדענבוים. רבֿקה ליפּסקער איז אַלט געװען אַן ערך 35 יאָר. זי איז געװען אײגנטימערין פֿון אַ האָטעל, אַן אַלמנה.

6)פּערל, די טאָכטער פֿון רבֿקה ליפּסקער, אַלט אַן ערך 20 יאָר, געאַרבעט אין שטוב, אַ פֿרײַלין.

(דער זון פֿון רבֿקה ליפּסקער, װעלװל, װאָס האָט געדינט אין פּוילישן מיליטער, געפֿינט זיך איצט אין ביאַליסטאָק).

אַ מאַסע פּליטים האָט מען אַרויסגענומען פֿון רבֿקה ליפּסקערס האָטעל און אומגעברענגט.

7)װאָלמאַרק שעלקע, עטלעך און פֿופֿציק יאָר אַלט, אַ פֿורמאַן.

ער האָט זיך אין יענעם שחיטה־טאָג אויסבאַהאַלטן אויפֿן ייִדישן בית־עולם. זענען געקומען אַהין דײַטשן און אים אָפּגעהאַקט מיט אַ שװערד דעם קאָפּ. זײַן זון מענדל װאָלמאַרק, װעלכער איז אַװעק אַ סך פֿריער פֿון אָסטראָװע, געפֿינט זיך איצט אין ביאַליסטאָק.

דער ייִד, װאָס איז ניצול געװאָרן אַ דאַנק זײַן קריסטלעכן אויסזען, האָט אונדז געזאָגט, אַז ער געדענקט גוט מאַנכע פּנימער פֿון פּאָליאַקן, װאָס האָבן אָנגעזאָגט די דײַטשן, װוּ עס װוינען ייִדן און זײ אַרויסגעשלעפּט און איבערגעענטפֿערט דעם דײַטש פֿאַר געלט. דער ייִד װעט נישט רוען און עדות זאָגן, װען עס װעט זײַן מעגלעך.

אונדזער פּאָטער איז ניצול געװאָרן, װי דורך אַ נס. אַ באָמבע איז אַרײַן אין שטוב, און אים האָט נישט געשאָדט.

אונטערגעשריבן:

י.ר.