Surname from first husband: Zigelman, Marta

Testimony taken by P. Mamet, 4.8.1946

Liquidation of the Jews of Bełżyce

Until the outbreak of the war in 1939, I lived in Lublin. In fall 1940, all Jews were deported from Lublin by the Germans and settled in the villages surrounding Lublin. The deported Jews would be taken on wagons, frequently they would be driven en masse on foot, very often it would happen during such a deportation that many succumbed. I, my husband, and my two sons aged 12–13 were deported to Lubartów near Lublin. I tore myself away from the entire transport and went back to my home in Lublin, and I hid there in the attic. My husband and children were taken to Lubartów. My brother, Veisbrod Leibush, was living at that time in Bełżyce near Lublin – I called him on the telephone [to ask] that he should send a wagon for me, and so I arrived in Bełżyce. In Bełżyce I gathered together a few people and organized a [public] kitchen, where the deportees and the poor people of Bełżyce would come to eat. We fed around 1200 to 1500 people. Also here I want to relate to what extent the German regime was rotten, that we could persuade the most important among them of anything for [the price of] gold or valuables. Near us was Standartenführer Stemmler, we could bribe him with hard/heavy gold and diamonds as well as fabric and boots – redeeming Jews from the camp of Józefów near Pulawy, not far from Warsaw – from death. As a result of our acquaintance with the Jewish representatives, such as Dr. Feltscher, the SS men Kranbuegel and Engel, who were considered the most famous camp directors in Poland – until 1942 we were able for various prices to ensure that no

ghetto or camp would be established in our city (Bełżyce). Nevertheless in 1942, in the eighth month, a Jewish quarter [city] was established in our town. They gathered all the Jews from the entire Lublin district – they deceived them and told them to bring everything with them – it was pitiful to see how the Jews even dragged with them wood. In this way, with us in Bełżyce were gathered together around 9000 Jews. They allowed them to rest for three days – on the third day, the SS man inspector Engel entered the Jewish quarter – this was a beast in the form of a man – straight away in the square he murdered 700 people – the rest were taken away to Bełżec near Tomaszów. There they burned them in the crematoria.

There remained Jews in hiding, who had hidden in the city and the surrounding forests and came back after the aktion – around 600 persons. From these people a camp was created in Bełżyce – our camp was directed by the SS men Engel and Yakab.1Note 1 : Spelling uncertain - Vakab? Yakab? The camp committee and the police were Jews. People worked at hacking stones, building highways, for the firm Keymer. On 8.V.1943, some of the people from the camp were murdered and a few, even before this when they saw that a camp was created, fled from Bełżyce via various means. I myself left Bełżyce in the following way. At 3 AM I went out with my son, who was sick with typhus, running with him to the wires of the camp.

I cut through the wires and set out for Warsaw. On V.5.1943, I arrived in Warsaw. The news that the camp had been decimated was brought to me already in Warsaw by my brother. I want just to mention here the camp director of Bełżyce by the name Göth – he murdered a few hundred children in the following manner – he gathered them all together, took them to the cemetery, ordered the children to undress, lined them up naked in a row, and, with a cruel, cold-bloodedness shot them all. One young boy, his name was Kuropotvo, hid among the dead children and came to the city the next day, early in the morning, covered in blood, because the bullet did not hit him, and he told me the entire story. The day after the children were taken away, the camp director Goth, who was also one of the camp directors with whom we were acquainted and whom we would bribe, told us, I have taken good care of all the children – I brought them all to Poniatowa near Lublin! – The young boy Kuropotvo who avoided death at the hands of Göth fell during a later aktion. The children’s aktion during which Göth murdered them took place in March 1943 in Bełżyce. Marta Rubinstyn.

פאמיליען-נאמען פון ערשטן מאן: ציגעלמאן מארטא

אויפגענומען דורך פ. מאמעט ד. 4.8.1946

ליקווידאציע פון די יידן אין בעלזשיץ

ביזן מלחמה-אויסברוך 1939 האב איך געוווינט אין לובלין. אין הערבסט 1940 זיינען אלע יידן פון לובלין אויסגעזידעלט געווארן דורך די דייטשן און באזעצט געווארן אין די ארומיקע שטעטלעך פון לובלין. די אויסגעזידעלטע פלעגן געפירט ווערן אויף וועגנער, אפטער פלעגט מען זיי טרייבן מאסענווייז צופוס, גאנץ אפט פלעגט ביי אזא אויסזידלונג טרעפן – ס'איז געפאלן פיל קרבנות. איך, מיין מאן און 2 זין אין עלטער פון 13-12 יאר זיינען געווארן אויסגעזידעלט קיין לעווערטאוו ביי לובלין. איך האב זיך ארויסגעריסן פון גאנצן טראנספארט צוריק אריין צו מיר אין שטוב אין לובלין און אויסבעהאלטן זיך דארטן אויפן בוידעם. מיין מאן און קינדער זיינען אוועקגעפירט געווארן קיין לעווערטאוו. מיין ברודער ווייסבראד לייבוש האט געוווינט צו יענער צייט אין בעלזשיץ ביי לובלין – איך האב צו אים טעלעפאנירט ער זאל ארויסשיקן אַ פור צו מיר און אזוי בין איך געקומען קיין בעלזשיץ. אין בעלזשיץ האב איך צוזאמענגענומען אייניקע מענשן, געשאפן אַ קוך, וווּ ס'פלעגן באקומען עסן די אויסגעזידעלטע און די ארעמע פון בעלזשיץ. ביי 1200 ביז 1500 מענשן האבן מיר באשפייזט. אויך וויל דא איבערגעבן ווי ווייט צעפוילט ס'איז געווען דער דייטשער רעזשים, אז ביי דעם גרעסטן פון זיי פלעגן מיר פאר געלד און ווערט-זאכן אלעס אויספועלן. ביי אונדז האט זיך געפונען דער שטאנדאטענפירער שטעמלער, אים פלעגן מיר איבערקויפן פאר שווער גאלד און ברילאנטן ווי אויך שטאף און שטיוול – אויסקויפן יידן פון לאגער יוזעפאוו ביי פולאווע ניט ווייט פון ווארשע – פון טויט. דאס וואס מיר האבן געהאט קענטשאפט מיט די רעפערענטן-יידן, ווי דר' פעלטשער, ס"ס מאן קראנביגל און ענגל, וועלכע האבן זיך גערעכנט פאר די בארימטע לאגער-פירער פון פוילן – איז אונדז געלונגען פאר פארשידענע פרייזן ביז 1942 יאר אז אין אונדזער שטאט (בעלזשיץ) זאל נישט געשאפן ווערן קיין

געטא און קיין לאגער. אין 1942 אין 8 מאנאט איז דאך געשאפן געווארן ביי אונדז אַ יודן-שטאט. מ'האט צוזאמענגעברענגט אלע יידן פון דער גאנצער לובלינער געגנט – מ'האט זיי פערנארט און געהייסן אלץ מיט זיך מיטברענגען – אַ רחמנות איז געווען די צוזען ווי יידן האבן זאגאר האלץ מיט זיך מיטגעשלעפט. אזוי ארום האט זיך אויפגעקליבן ביי אונדז אין בעלזשיץ ארום 9000 יידן. 3 טעג האט מען זיי געלאזט צורוה – אויפן 3-טן טאג איז געקומען אין דער יידן-שטאט דער ס"ס מאן אינספעקטאר ענגעל – דאס איז געווען אַ חיה בצורת אדם – ער האט גלייך אויפן פלאץ אויסגעהארגעט 700 מענשן – די איבריגע האט מען אוועקגעפירט קיין בעלזשיצע ביי טאמאשאוו און דארט האט מען זיי פערברענט אין די קרעמאטאריעס. געבליבן זיינען נאך יידן בעהאלטענע, וואס האבן זיך אויסבעהאלטן אין שטאט און אין די ארומיגע וועלדער און נאך די אקציע זיינען זיי צוריקגעקומען – אנ'ערך 600 פערזאן. פון אַט די מענשן איז געשאפן געווארן אין בעלזשיץ אַ לאגער – אונדזער לאגער איז אנגעפירט געווארן דורך די ס"ס לייט ענגעל און וַאקאבּ.1Note 1 : יַאקאבּ? דער לאגער-ראטן די מיליץ זיינען געווען יידן. געארבייט האט מען ביי שטיין-אקעריי, בויען שאסייען, ביי דער פירמע קיימער. אין 8. V.1943 זיינען אַ טייל מענשן פון לאגער אויסגעהרגעט געווארן און אייניגע האבן זיך נאך פריהער זייענדיג אז ס'איז געשאפן געווארן אַ לאגער, זיינען דורך פארשידענע אופנים אוועק פון בעלזשיץ. איך אליין בין אוועק פון בעלזשיץ אויף פאלגענדן אופן. 3 באנאכט בין איך ארויס מיט מיין זאן, וועלכער איז געווען קראנק אויף אַ טיפוס צוגעלאפן מיט אים צו די דראטן פון לאגער.

איבערגעשניטן די דראטן און זיך געלאזט אויפן וועג קיין ווארשא. דעם 5.V 1943 בין איך געקומען קיין ווארשא. די ידיעה אז דער לאגער איז געווארן אויסגעהרגעט האט מיך געבראכט מיין ברודער שוין קיין ווארשע. איך וויל נור דערמאנען דא דער לאגער-פירער פון בעלזשיץ מיטן נאמן גֶעהט – ער האט עס אומגעבראכט אַ פאר הונדערט קינדער אויפן פאלגנדן אופן – ער האט זיי אלע צוזאמען געקליבען, אוועקגעפירט אויפן בית-עולם, געהייסן די קינדער זיך אויסטון, נאקעט זיי אוועקגעשטעלט אין אַ ריי און מיט אַ אכזריות דיגער קאלטבלוטישקייט אלע אויסגעשאסן. איין יינגעלע, זיין נאמען איז געווען קוּרָאפאטווא האט זיך צווישן די טויטע קינדער אויסבעהאלטן און געקומען איז ער אין שטאט אויף צומארגנס פארטאג, אַ צעבלוטיגטער, ווייל די קויל האט אים נישט געטראפן און ער האט מיר די גאנצע געשיכטע איבערגעגעבן. דער לאגער-פירער געט וועלכער איז אויך געווען פון אונדזערע באקאנטע לאגער-פירער וועלכע מען פלעגט איבערקויפן – האט אונדז אויף צומארגנס נאכן אוועקפירן די קינדער, געזאגט: איך האב שוין די קינדער גוט בעזארגט – כ'האב זיי אלע געבראכט קיין פאניאטאוו, ביי לובלין! – דאס אינגעלע קוראפאטווא וועלכער האט אויסגעמיטן דעם טויטן דורך געטן איז געפאלן ביי אַ שפעטערדיגע אקציע. דיאקציעא פון די קינדער וואס געט האט זיי אויסגעהרגעט איז פארגעקומען אין מערץ 1943 אין בעלזשיץ. מארטע ראבינשטיין.