Autobiography from the Time of the German Occupation

When the war broke out in 1939, I was in the city of Łódź (Poland). In the ninth month [September] the Germans entered Łódź. The day that the Germans entered the city it became a hell. Immediately, on the first day, decrees were issued stating that the Jews must not walk down the main streets and Jewish businesses must display a label with a yellow Star of David. Then they seized [people] for labor from every house and they gave Jews the hardest work. Then they again made a decree that Jews must wear yellow patches; this allowed people to identify who is a Jew and then they beat us terribly on the streets so that indeed no one could go out in the street. Thus my family decided to leave Łódź. After four months we all left Łódź, because they made a terrible ghetto, for Połaniec (Kielce region, Poland), my grandmother lived there in the shtetl and we all lived with her. We began a new life there. It was better for us than in Łódź. My father began to trade and made a living. And so two years passed; not so calmly, there were various deportations in a small format. SS men fell upon the shtetl and constantly took a few people. Once we heard in the shtetl the news that the entire shtetl was to be liquidated. My father and mother decided to give me to a farmer woman and they would pay her. Once, in the ninth month of 1942, when my family was hidden in a bunker

made especially as a hiding place, which my father had built—I knew the hiding place but I did not know how it looked—one morning a farmer woman came to us. My mother dressed me nicely and did not give me any food, only money, because the farmer woman was to look after me in return for money. You cannot imagine how the parting from my parents was, I will never forget it my entire life. Above all, I cannot write it down. With sadness I had to leave my parents, but then something happened and, with God’s help, I met my family again. I left home with the farmer woman and we needed to go to the village there where this farmer woman lived. When we had already gone three kilometers and were in a forest, she said that she needed to take care of something and must go away for ten minutes. And so I waited for her and waited for half an hour, I saw that she was not coming back and I understood that she had taken the money and would not return. She had made a run for it. It was already nighttime when I came out of the forest and found myself standing in a field where shepherds were herding their animals and taking them home. They did not identify me as a Jew when I went up to them, and I asked them where is the way to Połaniec, and they showed me the right way. Then I found the bunker where my parents and family were hiding. I

called out, Mother, because I did not know where the entrance was to get inside the bunker. They were very shocked to see me and I too was surprised seeing the bunker where we would have to live for we did not know how long. This was in a stable, under the hay and under the earth. It was a pit lined with boards: its height maybe be one meter and its breadth three meters. On the floor was spread out bedding and we had to lie on the bedding because it was impossible to stand up. The owner of the stable took payment of 4500 zlotys per month. At night my father went out from the bunker to bring the water and food which the farmer prepared in advance, and so it was from the beginning of our life in the bunker. However, after a while the farmer said that he could not risk buying food for us anymore, and from that time onwards began for us the worst and bitterest time of life and as a result of this my father was killed. The supply of food ran out and we were left without hope. My father went out every night to get food. However, he now did not bring bread but only raw potatoes, cabbage leaves, onions, and so we lived from this the entire year of 1943 and the first half of 1944. My mother suffered very much with her stomach and it pained her very much and she was very sick. My little brother

somehow hung on, as did I. My father said nothing but it was clear from Father’s face that he suffered very much from hunger and also morally: it pained him greatly that he could not help us and he did his best to help us. The hunger and cold made us very dispirited and we saw no end to the war. Once, on June 25, 1944, my father went out from the bunker at night thinking that he would go to another village five kilometers way and there he would buy bread, because my mother could no longer eat the cabbage leaves. He went and did not come back. I cried the whole night. My mother began to feel much worse and we had no news about my father. So I said to my little brother that he should go and find out what had happened to father. My brother went out and came back and told us he heard that our father had been caught by the farmers; what they did with him I do not know to this day. We cried day and night but father did not come back. However, our luck had already evaporated, as bread always falls on the buttered side. After two months the farmer who owned the bunker came to us and spoke to us in this way: The Russians have torn through the front and the Germans are fleeing and searching all homes and fields. Therefore I am afraid to hide you anymore. And he told us that we should give him money and he would take us into a deep forest where

we could hide ourselves and he would help us. And we listened to him and we had no other counsel. So the next day, in the morning when it was still very dark, he rode up to the bunker in a wagon and we came out from the hidden bunker. Going out from the bunker we could not stand on our feet and all three of us went onto the wagon. Together with my brother I carried my mother to the wagon, because she was very weak, and we drove off. After half an hour of travelling we reached some water. The wagon stopped and he told us to get off the wagon. By the water stood the farmer’s brother. And then began a terrible scene which I will never in my life forget. He quickly pulled her [my mother] down murderously and threw her into the water, and he beat me severely, and then my little brother. But in the blink of an eye I tore myself from his hands and sprang into the water. I began walking in the water to the other side. It became dark and I did not have strength to go on. With my last strength I barely managed to run across. I went on without stopping for 5–6 kilometers. I saw the other village. There I went up to the first, best farmer, banged on the door and went in and begged the farmer woman that was there inside, telling her that I was from the Ukraine and when the Russians invaded I fled.

I asked that she should take me in to tend to the livestock. The woman had mercy on me and she took me in and I worked there for a long time and it was good for me. The woman treated me well, like her own child. But one day the same farmer who killed my mother and little brother, he must have found out that I was there, and he told the farmer woman that I was a Jewish child and communist and she must not keep me. When he said this to her in one room, I heard it all from another room. Hearing this, I was very frightened that she would hand me in and I fled through the other door. I fled without even stopping to breathe, until I came to another village. And there I went to a farmer woman. I worked very hard and did not have enough to eat. But I was not there for long and finally the Russians came to the village and I was liberated. But sadly alone. The day of happiness was August 2, 1944. After spending a few weeks in the village I saw how the Poles were killing Jews after the liberation. I travelled to Częstochowa.

Pinczewska Rozia geb. 10/12 1931

Lodz (Poiln)

Je[t]zt Kibuc Nocham [Bergen Belsen]

Greifenberg am Ammersee

אויטא לעבנס ביאגראפיע פון דער צייט פון דער דייטשער אקופאַציע

ווען די קריג איז אויסגעבראכן 1939 בין איך געווען אין דער שטוט לאדז (פוילין). אין 9טן חודש זענין די דייטשן אריין קיין לאדז. אין דעם טוג ווען די דייטשן זענין אריין איז געווארן א גיהנום באלד אין די ערשטע טעג זענין ארויס גזירות דאס יידן טורן נישט גיין אין די הויפטגאסן און די יידישע געשעפטן מוזן זיין מיט אַ אויפשריפט מיט א געלן מגן-דוד. דאן האט מען געכֿאַפט צו די ארבייט פון יעדן הויז און מען האט יידן געגעבן די שווערסטע ארבעט. דאן האט מען ווידער געמאכט א גזירה דאס יידו מוזן טרוגן געלע לאַטעס, דערנוך האט מען שוין דערקענט ווער עס איז א ייד דאן האט מען אונדז אויף די גאס שרעקליך געשלוגן אזוי אז מען האט שוין טאקי נישט געקענט ארויס גיין אויף די גאַס. אלזא מיין פאמיליע האט בעשלאסן ארויסצופירן פון לאדז נוך 4 חדשים זעמיר אללע ארויסגעפירן פון לאדז ווייל מען האט געמאכט א שרעקליך געטטא קיין פאלאניעץ (קיעלצע געגענט פוילן) דארטן אין דעם שטעטל האט געוווינט מיין באָבעשי און ביי איר אמער אללע געוווינט, און דארטן האבן מיר אנגעהויבן אַ ניי לעבן צו פירן דארטן איז אונדז בעססער געווען ווי אין לאדז דער טאטי האט אונגעהויבן האַנדלן און האט פֿערדינט אויף פֿרנסה און אזוי זענען אדארך געגאנגען 2 יאהר נישט זער רויגע עס זענין פארגעקומען פערשידענע אויסזידלונגען אין קליינעם פֿארמאט עס עס מעננער זענין אריינגעפאלן אין שטעטל און האבן אלעמול אביסל מענטשן צוגענומען. איינמול האט מען דערהערט אין שטעטל א נייעס דאס דאס גאנצע שטעטל מוז ווערן ליקווידירט. האט דער טאטשי און די מאמעשי בעשלאסן דאָס מיך איבערצוגעבן צו א פויערטע און זי וועט איר בעצולן. אין איינמול אין 9טן חודש 1942 ווען מיין פאמיליע איז געווען פערשטעקט אין א בונקער

ספּ'עציעל געמאכט פאַר אַ בעהאַלטערל וועלכעס דער טאטע האט געמאכט, איך האב געוויסט דאס בעהאלטערל אבער איך האב נישט געוויסט ווי אזוי עס זעט אויס אין איינמול אינדערפריה איז געקומען די פויערטע צו אונדז די מאמעשי האט מיך אונגעטוען שיין און זי האט מיר נישט געגעבן קיין געלד עסן נאר געלד ווייל די פויערטע האט מיך געזאלט אויסהאַלטן פאר געלד ווי אזוי דאס צוזעגענען זיך מיט די עלטערן קענט איר אייך נישט פארשטעלן דאס וועל איך נישט פערגעסן מיין גאנץ לעבען איך קען דאס איבערהויפט נישט איבערשרייבן אין ליידיר האב איך געמוזט פערלאזן מיינע עלטערן, אבער דערנוך האט זיך געטראפן א פאל וועלכעס איך האב זיך געטראפן מיט ג-טס הילף מיט מיין פאמיליע, ווען איך בין ארויסגעגאנגען מיט די פויערטע פון הויז האבן מיר געברויכט גיין אין דעם דארף דארטן ווי די פויערטע האט געוווינט, ווען מיר זעמיר שיין אפגעגאנגען 3 קילאמעטער און מיר זעמיר געווען אין וואלד האט זי געזוגט דאס זי מוז זיך עפיס ערלעידיגן און מוז אוועק גיין אויף צען מינוט, און איך ווארט אזוי אויף איר און ווארט אזוי אהאלבע שעה זעה איך דאס זי וועט שוין נישט קומען איך האב פערשטאנען דאס זי האט צוגענומען דאס געלד און וועט שוין נישט צוריק קומען און האט געמאַכט פֿיס. עס איז שוין געוועזען ביינאכט ווען איך בין ארויס געגאנגען פון וואלד און בין געבליבן שטיין אויף א פֿעלד ווי עס האבן פאסטוכער אהיים געטריבן די בהמות און האבן זיך גענומען אהיים גיין זיי האבן מיך נישט דערקענט אלץ יידיש קינד ווען איך בין צו זיי צו געגאנגען, און איך האב זיי געפֿרעגט ווו איז דו דער וועג קיין פּלאַנץ, און זיי האבן מיר געוויזן דעם ריכֿטיגן וועג און דערנוך האב איך געטראפן צו דעם בונקער ווי מיינע עלטערן און פאמיליע זענין געווען בעהאלטען, איך האב

גערופן די מאמעשי ווייל איך האב נישט געוווּסט ווי דער איינגאנג איז אריינצוגיין אין דעם בונקער זיי זענין געווען זער פערווונדערט דערזענדיק מיך אויך איך האב זיך זער פערווונדערט דערזענדיק די בונקיערס ווו מיר וועלן מוזן לעבן מיר ווייסן נישט ווי לאַנג דאָס איז געווען א סטאדאלי ווו עס איז געלעגן היי אונטער דעם היי און אונטער די ערד איז געווען אַזאַי יאַמי און בעשלוגן מיט ברעטער די הייך האט זי געקענט האבן 1 מעטער די ברייט 3 מעטער אויף די פאדלאגי איז געלעגען בעטגעוואנט און אויף די בעטגעוואנט האבן מיר געמוזט ליגן ווייל שטייען האט מען נישט געקענט דער באלבוס פון דער סטאדאלי האט גענומען געצולט 4500 זלאטעס פאר א חודש. ביינאכט איז דער טאטע ארויסגעגאנגען פון בונקער נאך וואסער און נאך עסן וועלכעס דער פויער האט דאס צוגעגרייט און אזוי איז געווען פון אנפאנג דאס לעבען אין בונקער אבער נוך א צייט האט דער פויער געזוגט דאס ער וויל נישט מער ריזיקירן און קויפן פאר אונדז צו עסן, און פון דער צייט האט זיך פאר אונדז אָנגעהויבן די שווערסטע און ביטערסטע צייט פון לעבען און דארך דעם איז מיין פוטער געהארגעט געווארן דער זאפאס פון עסן האט זיך אויסגעלאזט און מען איז געבליבן האפנונגסלאז, דער טאטי איז ארויסגעגאנגען יעדע נאכט נאך עסן אבער ער האט שוין נישט געברענגט ברויט נאר רויע קארטאפעל, בלעטער פון קרויט, צוויבל, און אזוי פון דעם האבן מיר געלעבט דאס גאנצע יורה 1943 און דער העלפט 944[1], די מאמעשי ליידט זער אויף דעם מוגן און זי איז ליידט זער אויף דעם מוגן און זי איז זער קראַנק מיין ברודערל

האט זיך יאקאש געהאלטן אזוי אויך איך. דער טאטי זוגט גורנישט אבער דער טאטשו גיזגט מען זעט אויף דעם טאטענס פנים אז ער ליידט זער הוננגר און אויך מאראליש ווייל עס טוט אים זער וויי דאס ער קען אונדז נישט העלפֿן און ער בעמיט זיך וואס מער אונדז צו העלפן דער הונגער און קעלט טוט אונדז זער דאקויצו'ען און די זעט מען נישט קיין ענדע פון קריג איינמול דעם IV/25 1944 איז דער טאטע ביינאכט ארויסגעגאנגען פון בונקער מיט דעם געדאנק דאס ער וועט גייען אין א צווייט דארף 5 קלמ. און דארטן וועט ער קויפן ברויט ווייל די מאמעשי האט שוין נישט געקענט מער עסן די בלעטער פון קרויט, ער איז געגאנגען און נישט געקומען צוריק, געוויינט האב איך א גאנצע נאכט די מאמעשי האט זיך אנגעהויבן צו פֿילן פֿיל ערגער און האבן מיר קיינע ידיעת וועגן טאַטן אלזא איך האב געזוגט צו מיין ברודערל אז ער זאל ארויס גיין און ווערן געווויער וואס עס האט פּאַסירט מיטן טאַטן. דער ברודער איז ארויס געגאנגען און איז צוריק געקומען און געזוגט דאס ער האט געהערט דאס דעם טאטן האבן די פוירים געכֿאַפּט וואס זיי האבן מיט אים געטוען ווייס איך נישט ביז דעם היינטיגן טאג, מיר האבן געוויינט טאג און נאכט אבער דער טאטי האט זיך נישט צוריקגעקערט אבער דאָס מזל איז שוין געגאנגען מיט די פוטער ארופּ נוך צוויי מאנאט איז געקומען דער פויער וועלכעס דער בונקיער האט צו אים געהערט און האט צו אונדז אזוי געזוגט דאס די רוסן האבן אדארך געריסן דעם פראנט און די דייטשן ענטלויפֿן און זוכן אדארך אַללע הייזער און פעלדער דארך דעם האבן מיר מורה אייך צו האלטן לענגע ווייטער און האַט געזוגט דאס מיר זאלן אים געבען געלד וועט ער אונדז איבערפירן אין א טיפֿן וואלד וועלכעס דארטן

וועלן מיר זיך קענען בעהאלטן און ער וועט אונדז ארויסהעלפן, און מיר האבן אים געהארכֿט און מיר האבן נישט געהאט קיין אנדערע עצה און צומארגנס אינדערפריה ווען עס איז נאך געווען גוט פינסטער איז אונטערגעפֿורן א וועגעלע אונטערן בונקער און מיר האבן זיך ארויסגעקומען פון בעהלטענעם בונקיער ארויסגייענדיג פון בונקיער האבן מיר נישט געקענט אויף די פֿיס און אללע דריי זעמיר ארויף אויף דעם וואגן די מאמשין האב איך מיט מיין ברודערל ארויף געטרוגן אויף דעם וואגן ווייל זי איז געווען גוט שוואַך און מיר צעמיר אוועק געפורן נוך א האלבע שעה פורן צו עפיס א וואסער איז דער וואגן געבליבן שטיין און האט אונדז געהייסן ארויס גיין פון וואגן ביים וואסער איז געשטאנען דעם פויער'ס ברודער און דענסמאל האט זיך אנגעהויבן א שרעקליך בילד וועלכעס דאס וועל איך קיינמול אין מיין לעבן נישט פֿערגעסן און ער האט שנעל אַרוּפּגעצויגן מיט רציחה און ער האט זי אריינגעווארפן אין וואסער אריין, און געשלוגן האט ער שטארק מיך, און דערנוך מיין קליין ברודערל אבער אין אויגן בליק האב איך זיך ארויס געריסן פון זיינע הענט און איך בין אריינגעשפּרונגען אין וואסער איך האב אונגעהויבן גיין אין וואסער אויף די צווייטע צייט אריבער טינקעל איז געווען איך האב נישט געהאט קיין כח צו גיין מיט די לעצטע כוחות בין איך קוים אריבער געלאפען בין איך אהן אויפֿהער 5-6 קלמ. האב איך דערזען דאס צווייטע דארף, כבין אריינגעגאנגען צום ערשטן בעסטן פויער אָנגעקלאפּט און אריינגעגאנגען און געבעטן די פויערטע וואס איז געווען אין אינווייניג און איר געזוגט דאס איך בין פון אוּקראינע און די רוסן זענין אריינגעקומען בין איך פון דארטן ענטלאפֿן

און איך האב זי געבעטן דאָס זי זאל מיך צו נעמען צו די ארבייט אלץ צו פאשיען בהמות די פרוי האט זיך אויף מיר דערבארמט און האט מיך גענומען צו זיך כֿהאב דארט געארבעט אלענגערע צייט און עס איז מיר געווען זער גוט די פרוי האט מיך זער גוט בעהאנדעלט אזוי ווי אַן אייגן קינד אבער איינמול איז געקומען דער זעלבער פויער וועלכעס האט געהארגעט מיין מאמעשי און ברודערל ער האט זיך געמוזט דערוויסן דאז איך בין דוא און ער האט געזוגט דער פּויערטע דאס איך בין א יידש קינד און אַ קאמוניסטקי און זי ברויך מיך נישט האַלטן ווען ער האט דאס געזוגט צו איר אין די ערשטע שטוב האב איך דאס אללעס געהערט אין דער צווייטער שטוב, הערענדיג דאס האב איך זיך ערשראקן דאס זי וועט מיך אויסגעבן און איך בין ענטלאפֿן דארך די צווייטע טיר געלאפן בין איך אהן אָטעם די גאנצע צייט ביז איך בין צוגעלאפן צו א צווייט דארף און דארטן בין איך אויף געגאנגען צו א פויערטע געארבעט זער שווער און נישט געהאט גענוג צו עסן אבער דארטן בין איך לאנג נישט געווען און ענדליך זענען אריין די רוסן אין דעם דארף און איך בין שוין געוועזען בעפרייט אבער ליידער אליין דער טאג פון פרייד איז געווען דער 2טער שיערפּיען 1944 נוך א פאר וואכן וועלכעס איך האב פערברענגט אין דעם דארף האב איך געזען ווי פאלאקן הארגענען יידן שוין נוך די בעפרייונג בין איך געפורן קיין טשענשטאכאוו.

Pinczewska Rozia, geb. 10/12 1931

(Lodz (Poiln

[Jetzt Kibuc Nocham [Bergen Belsen

Greifenberg Am Ammersee