Testimony taken by Efraim Fishl Mamet

Amarnikh, Rokhl, born December 7, 1926 in Międzyrzec, Poland, relates: On May 25, 1943, we were twenty people, among them men, women, and three children aged from four to fifteen years old, lying hidden in our house in a bunker. The Germans discovered our hiding place, tore up the floor with iron bars, and managed to reach us: we tried to buy our lives with money. We gave them gold and dollars to the value of 200,000 Polish zlotys, they took the money and shot a woman and a man on the spot. I fled together with another two girls. The remaining fifteen were taken and deported. We found an open bunker and went in. From there observed the aktion. This was the last aktion in our city. There were then in total 5,000 Jews therein. We saw how at first the SS [men] took the children from the women by force and drove them to the cemetery, where they shot them. The remaining people, men and women, remained in the Politzei Sqaure on Piekarsga Street. This was a large square in the middle of the city surrounded with walls; the Jewish-ghetto police was located there. In the square a selection took place. Some women and men, around 1,200 persons, were shot straight away, the rest were taken away to Treblinka and Majdanek. The aktion continued in this way for three days. When the situation calmed, those in hiding came out of their hiding places, among them also I and my mother, who had hidden in a different bunker. Then, on May 28, we were caught by Germans and Ukrainians and deported to Majdanek. We were transported in closed wagons, up to 150 people in a wagon. Arriving in Majdanek, a selection took place. Old men and women went straight to the oven, among them also my mother. Children also went directly with the elderly to the crematorium. I was deemed to be among the healthy ones, who were taken for work in Majdanek. The work camp was around 250 meters from the place of the crematoria and gas ovens. The daily schedule in the camp was as follows: the roll call took place at 3.30 AM. Many people came out of the barracks barefoot and stood in the frost and snow until 6 Am. We would drag out the sick to the roll call and lay them on blankets spread out on the floor. More than one of the sick would beg for selection so that he could go to the crematorium, putting an end to his suffering.

For breakfast they would give us to drink a bit of chamomile [brew] and this was our nourishment until midday. Twelve noon there was a watery soup. At 6 PM was the night time roll call, at which we would stand on our feet after an entire day at work, sometimes three hours, because punishment roll calls often took place and these lasted much longer due the beating and killing of the prisoners, only then did we receive 80 grams of bread, ten grams of margarine and black coffee. Our work was hard physical labor, hacking stones, dragging brick boards and other physical labor. I was in Majdanek for six weeks. On July 16, 1943, we healthy women and men were transported to Skarżysko-Kamienna near Radom in the Kielce Voivodship. There we worked in an ammunition factory which was called Shmutz’s factory, number ALE 84. We worked twelve hours per day from 6 AM to 6 PM. At 4 AM a roll call took place, at night it would last until 8 PM. A punishment roll call would last until 9 or 9.30 PM. The nourishment: 80 grams of bread. Midday: two watery soups with rotting beats, as well as 10 grams of marmalade. We made grenades and 2 centimeter bullets. People were often killed by exploding material. Some became completely yellow due to the picric acid (such a material which is put into the grenades). Selections also took place. The weak would not be taken to crematoria, since there were none, but would be shot at the firing range. Out of 540 people, among them 120 women, 40 men remained alive and among the women 60. As the Russian front neared, after we have been there fourteen months, in September 1944, we were evacuated to Leipzig together with the entire camp. Also to an ammunition factory, which was called SC ALE 1. There we worked in somewhat better living conditions, however selections took place from time to time, the weaker would be taken away and deported, exactly to where I do not know. We were there for nine whole months. In April 1945, when the American army began to near Leipzig, they took us out of the barracks at night and, together with the SS men, we started wandering on foot over the fields and forests of Germany. There was already nowhere to evacuate us to because the fire of war had reached all corners of Germany, they dragged us around like this for three weeks. The 250 grams of bread for the journey, which they gave us when we left Leipzig, had already run out long ago, we would eat grass and raw potatoes. When the Nazis noticed this, they would shoot at us, and more than one person was killed running to grab potatoes or grass form a field. The SS would

warn the surrounding peasants that they should beware of the stoylayz, meaning the thieves that they were driving onwards. They took from Leipzig 12,000 persons. Seeing that it was difficult to wander around with such a large group, they divided us into [smaller] groups and each group wandered in a different direction. The camp commandant would drive around from group to group in a taxi, holding a map in his hand, and wherever the Oberscharführer would order, there they would take us. Usually these were places where the fire of war was still a little way off. My group numbered 4,000 women, of which 1,200 survived. Our group was mainly Jewish women from Poland and Czechoslovakia. So we walked on foot for 600 kilometers. We went through all of Saxony, and together with the SS men hid from the allied armies. When the SS men no longer had anywhere left to take us, they abandoned us under the open sky and the Russians liberated us on May 7, 1945 (it was a Monday) in Großdorf near Apolda in Saxony.

Rokhel Amarnikh

גבית עדות אויפגענומען דורך אפרים פישל מאַמעט

אמארניך רחל געבוירן דעם 1926 xii/7 אין מעזריטש אין פוילין דערציילט: דעם 25/1943 זיינען מיר 20 מענטשן דערונטער מענער פרויען און 3 קינדער פון 4-15 יאָר די עלטער, געלעגן אויסבאהאלטן ביי אונז אין שטוב אין א בונקער. די דייטשן האבן דערווישט אונזער באעלטעניש, אויפגעריסן די פאדלאגע מיט אייזן שטאבעס און זיך אריינגעקראגן צו אונז: מיר האבן אונזערע לעבענס געפרובט אויסקויפן פאר געלד. מיר האבן זיי געגעבן גאָלד מיט דאלארן אין ווערט פון 200,000 פוילישע זלאָטעס, צוגענומען דאס געלד, האבן זיי דערשאסן אויפן ארט א פרוי מיט א מאַן, איך און נאָך 2 מיידלאַך זיינען מיר אנטלאָפן, די איבריקע 15 זיינען מיטגענומען געוואָרן און אוועקגעפיהרט געוואָרן. מיר האבן אנגעטראפן איין אָפענע בונקער דאָרט זיינען מיר אריין און אבסערווירט די אקציע. דאס איז שוין געווען די לעצטע אקציע ביי אונז אין שטאדט. אידן איז דאַן שוין געווען בסך הכל 5.000. מיר האבן געזעהען ווי צום הערשט האבן די ס"ס צוגענומען מיט כֹח ביי פרויען אירע קינדער אוועקגעפיהרט אויפן בית עולם און זיי דאָרט געשאָסן. די איבריגע מענטשן פרויען און מענער זיינען געבליבן אויפן פאליציי-פלאץ אויף פיעקאַרסגא-גאס. דאס איז געווען א גרויסע פלאַץ אין מיטן שטאט ארומגערינגעלט מיט מויערן דארט האט זיך געפונען די יידישע-געטא-מיליץ. אויפן פלאַץ איז פארגעקומען א סעלעקציע. עטלעכע פרויען און מענער אנערך 1.200 מאַן זיינען זאָפאָרט דערשאָסן געוואָרן, די איבריקע אפגעפיהרט געווארן קיין טרעמבלינקי און מאַידאַנעק. די אקציע האט געדויערט אזוי 3 טעג. ווען ס'איז שטיל געוואָרן זיינען די אויסבאהאַלטענע ארויס פון זייערע באַעלטענישן. צווישן זיי אויך איך און מיין מוטער וועלכע האט איז אויסבאהאַלטן אין אן אנדער בונקער, דאַן זיינען מיר דעם 28טן מאַי געכאַפט געוואָרן דוכט דייטשן און אוקראַאינער און אפגעפיהרט געוואָרן קיין מאַידאַניק. געפיהרט זיינען מיר געווארן אין פערמאכטע וואַגאָנס צו 150 מענטשן אין א וואַגאָן. דער גאַנצער טראַנספאָרט אונזערער האט געציילט אנערך 1000 מאן. אנקומענדיק קיין מאַידַנעק איז פארגעקומען א סעלעקציע. עלטערע מענער און פרויען גלייך אין אויווען אריין צווישן וועלכע ס'איז געווען אויך מיין מוטער. קינדער זיינען אויך גלייך געגאנגען מיט די עלטערע אין קרעמאַטוריום. איך בין פארעכענט געוואָרן צווישן די געזונטע וועלכע זיינען גענומען געוואָרן אויף ארבעט אין מאַידאַנעק. דער ארבייטס-לאַגער איז געווען אנערך 250 מ"ר פון פלאץ פון די קרעמיטאריומ'ס און גאז אויווענס. דער סדר היום אין לאַגער איז געווען אזעלכער: 31/2 דעם זייגער פריה איז געווען דער אפעל. נישט איינער איז ארויס פון באַראַק באָרוועס און געשטאַנען אזוי אויפ'ן פראסט און שניי ביז זייגער 6. די קראַנקע פלעגט מען צום אפעל ארויסטראָגן און לייגן אויף אויסגעשפרייטע קאָצן. נישט איינער פון די קראַנקע פלעגט זיך בעטן ס'זאָל פארקומען א סעלעקציע און ער זאָל שוין קענען גייען אין קראמאַטאָריום, וואס וועט מאכן אנ'ענדע צו זיינע יסורים. דאַן פלעגט

אונז אויף פרישטיק געבן צו טרינקען אביסל רומיאַניק און דאָס איז געווען אונזער ערנעהרונג ביז מיטאָג. 12 א זייגער איז געקומען א זופע פון וואַסער. 6 איז פארגעקומען דער נאַכט-אַפעל ביי וועלכען מיר פלעגן אפשטיין אויף די פיס נאָך א גאנצן טאָג ארבעט 2 טיילמאָהל 3 שעה, ווייל אָפט פלעגן פאָרקומען קאַרנע-אפעלען וואס דויערט פיל לענגער צוליבן שלאָגן און הרג'נן די העפטלינגע ערשט דאַן האבן מיר געקראגן 80 גר' ברויט, 10 גר' מארגערין און שוואַרצע קאַפע. אונזער ארבייט איז געווען א שווער פיזישע ביי שטיין-האַקעריי טראָגן ציגל ברעטער און אנדערע פיזישע מלאכות. אין מאַידאַנעק בין איך אפגעווען 6 וואכן. דעם 16טן יולי 1943 זיינען מיר געזונטע פרויען און מענער איבערגעפיהרט געוואָרן קיין סקאַרזשיסקאָ קאַמיעננאַ ביי ראַדאָם, קעלצער וואיעוואודשאַפט. דאָרט האבן מיר געארבייט אין איין אמוניציע-פאבריק געהייסן האט די פאבריק שמוצ'ס פאבריק דער נומר 84 ALE. געארבייט האבן מיר 12 שעה אין טאָג פון 6 ביז 6. פריה זייגער 4 איז פארגעקומען דער אפעל פאַרנאַכט פלעגט ער דויער'ן ביז 8. ביי א קארנע-אפעל ביז 9 האלב 10 פלעג דויערן אזאַ פארנאכטיקער אפעל. די פארפלעגונג: 80 גר' ברויט. מיטאג: צוויי זופעס פון וואַסער מיט פארעפֿולטע בוראַקעס, ווי אויך אויף 10 גר' מאַרמאָלאַד. אויסגעארבייט האבן מיר גראַנאַטן און סיי נאַבאָיעס פון 2 צמ"טר. פון אויפרייס מאטעריאַל פלעגן אפט מענטשן געהרגט ווערן. פון פיקרינע (אַזאַ מאטעריאַל וואס קומט אריין אין די גראַנאַטן) זיינען מענטשען גענצליך געל געווארן. ס'פלעגן אויך פאָרקומען סעלעקציעס. די שוואַכסטע פלעגט ניט פיהרן אין קרעמאַטאָריומס, וואס איז דאַן ניט געווען, נור אויף די שטשעלניצעס פלעגט זיי שיסן. פון 540 מענטשן צווישן זיי 120 פרויען, זיינען ביים לעבן געבליבן 40 מענער און ביי די 60 פרויען. מיטן דערנהענטער'ן זיך פון רוסישן-פראָנט זיינען מיר נאָכן אָפזיין דאָרטן 14 מאָנאט אין סעפטעמבער מאָנאַט 1944 צוזאַמען מיטן גאנצן לאַגער עוואַקואירט געוואָרן קיין לייפציק. אויך אין א אמוניציע פאבריק געהייסן האט זי SC ALE 1. דא האבן מיר געארבעט ביי עטוואָס בעסערע לעבענ'ס באדינגונגן, סעלעקציעס פלעגן אבער פארקומען פון צייט צו צייט פלעגט מען די שוואכערע ארויסנעמען און אוועקפיהרן, גענוי וואוּ וויס איך נישט. אזוי זיינען מיר דאָרט אפגעווען גאנצע 9 מאָנאט. אין אפריל מאנאט 1945 ווען די אמעריקאנער ארמיי האט זיך גענומען דערנעהנטער'ן קיין לייפציג האט מען אונז ביינאכט ארויסגעפיהרט פון די באַראַקען צוזאַמען מיט די ס"ס לייט האבן מיר גענומען וואַנדערן צופוס איבער די פעלדער און וועלדער פון דייטשלאַנד. ווו צו עוואקואירן אונז איז שוין ניט געווען ווייל דאס מלחמה-פייער האט שוין געהאַט ארומגעכאַפט אלע ווינקעלאַך פון דייטשלאנד, האבן מיר זיך אזוי ארומגעשלעפט 3 וואכן. די 250 גר' ברויט אויפן וועג, וואס מ'האט אונז מיטגעגעבן פארלאזנדיג לייפציג האט זיך שוין לאנג געהאַט געענדיגט פלעגן מיר עסען גראָז און רויע קאַרטאָפל פון די פעלדער. פלעגן דאס באמערקען די נאַציס האָט אויף אונז געשאָסן און ניט איינער איז געהרג'ט געוואָרן ביים לויפן כאַפן די רויע קאַרטאָפל אדער גראָז פון פעלד. די ארומיקע פויערים

פלעגן די ס"ס ווארענען זיי זאלען זיך היטן פאר די שטוילייז ד.ה. די גנבים וואס זיי פיהרען. גענומען האט מען אונז פון לייפציג 12.000 מאַן, זעענדיק אז ס'איז שווערליך צו וואַנדערן אזא גרויסע מחנה האָט אונז אוועקגעטיילט אין גרופעס און יעדע גרופע האָט געוואַנדערט אין איין אנדער ריכטונג. דער קאמענדאַנט פון לאַגער פלעגט מיט אַ טאַקסע און אין דער האַנד אַ מאַפ ארומפאָהרן פון גרופע צו גרופע און ווּ דער איבערשארשפיהרער פלעגט הייסן דאָרט פלעגט מען אונז פיהרן. געוועהנליך זיינען דאס געווען פלעצער ווו דאס מלחמה-פייער איז נאָך געווען אביסל ווייטליך. מיין גרופע האט געציילט 4.000 פרויען געבליבן ביים לעבן זיינען 1.200. אונזער גרופע איז געווען מערסטענס פון יידישע פרויען פון פוילן און טשעכיען. אזוי ארום האבן מיר אדורכגעמאַכט צופוס 600 קל"מ. אדורכגעגאנגען זיינען מיר גאנץ זאַקסן, און צוזאַמען מיט די ס"ס לייט זיך אויסבאהאלטן פון די אַלירטע ארמייען. ווען די ס"ס לייט האבן שוין ניט געהאַט מער ווו אונז צו פיהרן, האבן זיי אונז געלאזן אונטער'ן פרייען הימל און די רוסן האבן אונז דעם 7/1945 (מאָנטיק איז עס געווען) באפרייט אין גראָדאָרף ביי אַפאָלדאָ אין זאַקסן.

אמארניך רחל