About my town, Khmelnik [Chmielnik] near Kielce

I will never forget that day.

It was before Passover in the year 1943, in the month of March, around five months after the deportation aktion from our city. After the deportation, there were almost forty of us left, and later there were only thirteen people left to work at the gendarmerie, hacking wood, sweeping, bringing water, scrubbing floors and cleanings things, and so on, it was my job to work the garden, and on this basis we still remained. No Jew was allowed to be in the town any longer, following the deportation of all our martyrs, and of those remaining, from the forty people, [most] went to Kielce to the HASAG ammunition factory, but we thirteen people remained here for a while longer to work at the gendarmerie. I was among those left behind, among the above mentioned workers. Then the factory from Kielce sent a portion of the factory workers from the work column to us in the town and other similar ones in the area for the potato contingent for the factory, because the factory also produced potato flakes. Therefore Jewish worker columns had to work in difficult conditions, because before Pesach, in the month of March, when one uncovers the trenches containing the potatoes, there are winds [and] wet snow which pierce the heart. But the fate of the Jews at that time was painted dark black and clouded over for the Jewish people. Then, one beautiful day, the truck arrived to take potatoes. It drove up to the one single house which was left of the Jewish ghetto: for the thirteen people remaining from the ten thousand Jews. You know it was my luck that then I had time to observe, because it was impossible to work in the garden: and why specifically did it drive up to the house of the thirteen people? Because they had to pay (pa blatu) protection money to the factory security chief, for the fact that we thirteen people were still not under barbed wire. And besides that, because it was possible to bring people into the factory from the city, some of them children or wives or brothers or just family [of workers] and so on. But I did not know the demons very well,

and moreover my own child then worked in the factory. Therefore, when the freight wagons would come to the house early in the morning, I would immediately approach the wagon, because my nature was such and because we received signs from the people, perhaps a few were coming. But maybe our brothers and children from the factory wanted something and then they would secretly throw inside a bit of paper and write something that we should know what is going on with them. And we understood this and from this deduced what they want. Because writing was not allowed for the Jewish criminals, the so-called offenders, and this was my duty, to stay in touch with them so that no one should guess for what purpose I needed to approach the wagon. Yet I was very surprised when, upon going to the wagon, I saw inside three little heads of helpless young boys [aged] around twelve or thirteen years, one of them was called Shufke from Łódź, the other Solarz from Jędrzejów (Yendrev), the third from Staszów (Stashev), his name I can sadly no longer remember. And by them was standing a guard, an SS officer, he was called Vitok, the greatest enemy of the Jews. My eyes should never see again such things as took place then. He was from the Leipzig HASAG factory and had been dispatched to the Kielce HASAG factory, he was leader of the work commando. Then I go to him, because I had something to give him as a bribe, and asked him to where the wagons were going today. He answers me that they are going to Nowy Korczyn, that is Naystadt in Yiddish, near Wiślica. And so the poor sheep saw me talking with him. Then they called me, with the words, Dear man, dear brother, and their eyes shone like the bright moon or the shining sun on a clear, beautiful day. And this I will never forget: [they were] very clever and they understood something, and my heart pounded inside me. What is happening to them? Because after the deportation we always had the foreboding of […],1Note 1 : Word unclear. Being shot? Being killed? today them but tomorrow us, so people who were more or less honest constantly thought. Then, when the brute went into our house, leaving a guard outside in the meantime, I went up to the children with bread, to give them something to eat. I give them the food and the children will not take it. However, they fall upon me and begin to kiss me, Dear Jew, beloved uncle, save us from danger. I ask them, with

a choking heart 2Note 2 : throat?, What is happening to you dear children? They tell me that were selected from the factory as the youngest and smallest, not capable of work. They worked in the factory, dragging small carts with iron from one hall to the other. And today, early in the morning, they were woken up to leave, they do not know where they are going. But they heard that they are sending them to Naystadt to pack hay, because there are also a few Jews working in the gendarmerie there, and they will work there, but they do not believe it. So strong were the minds of these poor children. I remember how one begged me that I should give him a pencil: he wants to write something for his brother who still remained working in the factory in Kielce, his eyes were red from crying. Quiet and [searching?] and clever, so that his cleverness shone forth from his forehead, and he was called Shufke. So I give him my pencil, and he writes his farewell letter to his brother in the wagon, off to the side, so that no one should notice what he is doing. And the other turns to me to consult with me, he wants to flee, with such clever words he speaks to me that it reached the depths of my heart. But how can one stand hearing such clever children? In truth, one would need to be made from steel to bear this, and to see the pitiful state of the poor, powerless sheep. And I, as an old man, turned away, and my heart is bursting inside me, and I raise my eyes to heaven and ask, Lord of the World, where are You and where am I? Why have you hidden Your mercy from such holy sheep? and I continue, If only I had gone with them, where my wife and children and where all my brothers and friends and all the Jews went, I would not see the crying and begging of the powerless children here. What do You want from me beloved God? In addition to this, to see how they take the dearest of the people, completely innocent, for an offering. However, I calm myself and strengthen myself and ask them once again: Dear children, and kiss them one by one, What do you know that you are so scared? They tell me, like seventy-year-old men, Why ask? Our hearts tell us that today is our last day in the beautiful, bright world. And we have not yet enjoyed the world and have done no wrong. And we must leave it so young, and our bones will decay in God’s earth

so early. Cursed shall be the earth which will take our innocent blood. And my heart tears into pieces inside me, and I choke and cannot speak. Meanwhile, I wink to a friend of mine, he is still here today in the German land, his name is Fleishheker, to give the murderer schnapps in the meantime. And I will talk a while longer with the pure little souls, And I go to them and ask, Why are you so afraid children? They answer me, We are not afraid of death. However, they continue, But tell us, will anyone remain and be able to tell the world the truth, that we were innocent, and where our bones will come to rest? Because they know already, that today them and tomorrow somebody else…. Dear God, who of us will remain? Who will be able to tell others about it and take revenge? One of them wants to run from the wagon, but a guard stands there. I say to him, You see how they guard us. If you leave the vehicle, then he will shoot you. He says, I want that to happen, because perhaps then someone will remain who will know that my grave is here in the city of Chmelnik. I say to them, Wait, maybe I will be able to ask to go with you to Korczyn, and there I will not leave until I see what happens with you. This will be the sign: if we travel to Korczyn, then you are destined to live and stay there to work. And I calm the children. And the other one gives me the letter for his brother in Kielce, that I should hide it until there is an opportunity for me to send it back with a wagon. And the workers knew that they should search in the wagons, perhaps they will find something which brings news from outside the camp, 3Note 3 : Exodus 13: 46 because they would also do so when they packed and sent away letters to other Jews with the train line. Maybe someone will know about this. I take the letter and go into the house to the great murderer Vitok and begin to talk to him about the children. He explains to me openly that they are taking them to work in Naystadt. But I must believe him. Then I ask him the question: for another liter of schnapps, maybe I can go with them? He answers me yes, but on one condition. I need permission from my gendarmerie. So I go to the gendarmerie post, to the lieutenant. He was called Haas Hans from Cologne, and I plead with him, telling him that I have buried some gold at my uncle’s home and will maybe find it and then I will give him the

golden calf. He gives me a note to travel with the murderer. And we mount the wagon and depart. Arriving in Busk (Busko-Zdrój), a town which lies in the middle between Chmelnik and Korczyn, he gets down and sobers up a bit and the guards watch the children like a valuable jewel. In Busko-Zdrój he demands more schnapps. Why? Because he is an honorable man, he is taking them to Korczyn. But there’s nothing to be done.4Note 4 : I believe this is the meaning Maybe the schnapps will redeem the pure souls. I go with him to the tavern. No trace of a Jew is to be found in the little district village. Only we four mice. And they look at us like we come from the other world. For five months they have seen no Jews and today, once again, these four mice. We truly quaked in fear, not because of the demons (Nazis) but rather because of the Poles, they grumble Zhids, Zhids… However, I order them to pour schnapps and have a conversation with him. Dear Mr. Vitok explains to me about the three children and why they took them out of the factory, I have a long talk with him. However, the evil one is so thoroughly out of his mind from drink that he always answered me the same. They are being taken to work in Korczyn, to pack hay, because the work in the factory is very hard for them. Nevertheless, these are young children, and the factory is not allowed to keep such children. Therefore, the factory security director, Berger, sent them to do lighter work. He calmed me because his tone accorded with his words. And then I went back to the children and told them everything. However, hey would not be comforted, 5Note 5 : In Hebrew. However, it does not seem to follow an exact Biblical verse. because they said that they do not believe any German. And they thanked me for my trouble and hoped that God would repay me. And again, back to my beloved children, and they say again, Today us and tomorrow who knows which of the remaining few Jews? And who will comfort them and be able to comfort them? The writer of these lines can and will never forget this day. The words of the beloved young children from a famous people. We travel on to Korczyn and arrive in the city at 11 AM. We approach the gendarmerie in Korczyn. We stop, and a few Jews who worked there hacking wood and building walls for a house come outside and look at me. At the same time they see the three children. I tell them the whole story. They tell me that it is true that there is

hay here to pack for horses, because this place is by the Vistula and there is empty pasture land. However, they explain to me that it [the work] is not for children, because it requires great strength. Then I continue standing there as though paralyzed, and I think to myself, the children were indeed right. Yet nevertheless, perhaps something can be done for the children. I approach these Jews, maybe they will know something. However, they tell me that the gendarmes here are not so bad. I think maybe they will indeed do some work with the hay: [maybe] they intend for them to do the work, thinking that the faster it will be finished, the sooner they can put an end to us. But I notice that no one approaches the three children, rather they stand outside like dogs under guard. They have bread but will not eat it. I go to them again and say, Eat something my children. They respond, We need no food already, we will never again demand any food or any work. It rips my heart and my thoughts afflict me: how are the children so convinced of their truth? And they say to me again, We are not going to work here. Rather they are going to mow down our young lives. And the watchman hears how the three swallows talk to me and turns away his face pretending not to see and hear how the pure young souls speak to me. Afterwards, he turns back to me and says, Go away! They do not need any food, with such sarcasm. Then I go off to the side so that no one will notice me and cry my heart out and say, Servants rule over us, 6Note 6 : Lamentations 5:8. and see how the black clouds are gathering above us. And I ask myself further, how does our wisdom help us, even that of three such young children, when their foolish mind is prized now? The clock strikes. It is 4 PM and we must begin the return journey. And they remain. However, I do not move and am crazy, losing my mind, and my boss comes out and says to me that we must leave soon. We must stay a little and Vitok goes back inside and comes out from the gendarmerie white as chalk. Then I ask him, Mr. Vitok, why they are not taking the children to work as you told me? He takes the children and leads them inside to the horse stables and says that they will directly be given light work. And he calls me aside and orders

me to prepare to return, but [first] he wants another schnapps, what will one not do to save a life, what’s another schnapps? I go off with him, and this was a pretense so that I should not see how they take them out to the Vistula. Returning with him, on the way I hear a few shots, because the water of the Vistula is close to the city. We return to vehicle in which we must travel, which is standing in the gendarmerie yard, and a wagon arrives with three gendarmes, who then go inside to the administrative office. I go to the Christian wagon-driver and ask him what happened now, what were the few shots. He says to me, Don’t you know? I took three little Zhids to the water and they were taken care of… Who are you? You’re not one of our Zhids. You’re a stranger, because you don’t know our gendarme. He is called Gavenda, a Volksdeutsch, he is the best shooter. With this I ended my work day. The wise children, poor things, raised up their souls by the water, and no one knows, poor things, where their young bones, which left the world so early and in an untimely manner, are decaying in the earth. However, I will never forget that day.

Ainring 13/II/47 Yehoshua Shteinfeld

I hereby confirm in writing, that I have not even imparted half of the matters, because my hand is stiff from writing that which my eyes saw and experienced during the few years in the concentration camps. I ask the historical committee to publish my name in your journal of the General Historical Committee. For this I thank you and will further begin to describe the deportation from our town, with many names which still I remember who were shot by the murderous hands. And afterwards my experiences at the gendarmerie, how many they killed, everything that I can remember. And further what I endured in the concentration camps, from Buchenwald to Theresienstadt, and my liberation. And I will also impart a series of murders which I remember, the most important of them. With sincere respect for you and Zion’s greetings. YAS Shteinfeld. Ainring.

פון מיין שטאד כמעלניק ביי קיעלץ

דעם טאג קען איך קיינמאהל נישט פערגעסן.

עס איז גיוועהן פאר פסח אין יאהר 1943 אין חדש מרץ אַ עֶרָך פון פינף חדשים נאך די אויסזידלונגס אקציע פון אונדזער שטאד. נאך די אויסזידלונג זענען מיר פערבליבן כמעט פערציג פערזאן און נאכער זענען מיר נאר פערבליבען 13 פערזאן צו ארבייטן אויף די זאנדארמעריע פאסטין דאס הייסט האקין האלץ קעהרין וואסער טראגען פוסבוידעם זאבערין און אביעקאציעס רייניקן, און אזוי ווייטער: מיר איז פערבליבען דעם גארטען צו ארבייטען און אויף דעם סְמַך זענען מיר נאך פערבלביען. מער אין שטאד איז שוין קיין שום יוד נישט ערלויבט גיוועזען צו זיין נאך די אויסזידלונג נאר ווי אונדזערע אלעע קדשים זענען גיגאנגען, און פון דעם איבער בלייבעניש פון די 40 פערזאן זענען גיגאנגען נאך קיעלץ אין די אמוניציע פאבריק האסג אבער מיר 13 [פערזאן] זענען פערבליבן נאך אביסל דא אויף די ארבייט ביי די זאנדארמעריע און איך בין פון די איבערגעבליבענע פון די אויבער דערמאנטע ארבייטער-ס: דאן האט די פאברק פון קיעלץ ארויסגעשיקט אַטייל פון די פאבריק ארבייטער-ס פון דער ארבייט'ס קאלומנע צו אונץ אין שטאד און דעסגלייכען ארום אום אומגעגענד נאך קארטאפעל קאנטיגענט פאר די פאבריק ווייל די פאבריק האט גלייכצייטיג אויס גיארבייט קארטאפעל פלאטקעס און דער פאהר יודישע ארבייטער קאלומנע האט געמוזט ארבייטען אין שווערע באדינגונגען ווייל פאר פסח אין מאנט מערץ ווען מען דעקט אויף גריבער מיט קארטאפעל זענען ווינדען נאסער שניי אז עס גייט אונטערן הארץ אבער יענער גורל פון די יודען אין יענע צייט איז אזוי גיוועזין שווארץ פערפינסטערט און פער נעבילט פאר-ן יודישען פאלק. דאן אין אַ שיינעם טאָג איז געקומען צו פאהרען די לאסט וועגין נאך קארטאפעל און זיי זענען פערפאהרען צו דעם איינאיינציקען הויז וואס עס איז נאך גיוועזין דער יודעישער געטא פון די 10 טויזענד יודין פאר די 13 פערזאן. ווייסט איר מיין גליק וואס האב נאך דאמאלס גיהאט ציייט דאס צו אבסערווירען ווייל אין גארטין איז נאך דאמאלס אומעגליך גיוועזן צו ארבייטן: און פאר וואס דוקא צו דעם הויז צו געפאהרן פון די 13 מענשן ווייל די האבן נאך געמוזט צאהלען (פא בלאטוּ) די ווערקשוץ לייטערס דאמיט וואס מיר 13 זענען נאך נישט גיוועזן אונטערן שטעכיל דראהט. און דער צו ווייל מיר האבען שוין גיהאט אפצונעמען אין די פאבריק אייגינע פון דער שטאד טייל ווער קינדער אדער פראהען אדער ברודער און סתם פאמיליע און אז" וו"יי. אבער איך האב זיך שוין ווייניק מעהר גיהאט מיט זיי מיט די מלאכי חבלים עפעס

באקאנט און דער צו מיין אייגין קינד האט דאמאלס געארבייט אין די פאבריק. דאן ווען די לאסט וועגען זענען פעפאהרען צום הויז באלד פריה און האב זיך גלייך צו גישטעלט צום וואגען ווייל מיין נאטוּהר איז שוין זוי גיוועזן, ווייל מיר האבן שוין גיהאט סימנים פון די מענשען פילייכט קומט עפעס אפאהר. אבער טאמער ווילן זיי עפעס האבען אונדזערע ברודערין און קינדער פון די פאבריק און דאן האבן זיי בסוד גיפלעגט אריין שמייסען א שטיקעל פאפיהר און עפעס אן געשריבען אז מיר זאלען ווייסען וואס זיי דער גייט עפעס. און מיר האבן דאס פער שטאנען און דער פון עפעס ארויס געדרינגען וואס זיי ווילען דארטען האבען. ווייל שרייבען איז דאך נישט ערלויבט גיוועזן די יודישע פארברעכערס די אזוי גירופענע קרימענאלעקעס און דאס איז גיוועזן שוין מיין מצוה ווי אזוי זיך צו פערשטענדין מיט זיי ווייל מען זאל זיך נישט מְשַער זיין פאר וואס איך נויטיק זיך צום וואגען צו צוגעהן: אבער ווי ערשטוינט בין איך געבליבען צוגעהענדיק צום וואגען ווי 3 קעפעלאך יונגעלאך מאכטלאזע פון אַ עֶרָך 12 אדער 13 יעריגע איינער פון זיי האט גיהייסען שופקע אויס לאדז און דער אנדערער סאלארז פון יענדרזעב דער דריטער אויס שטאשעוו זיין נאמען ליידער גידענק איך שוין נישט.. און ביי זיי איז גישטאנען אפאסטין אַ ס.ס. מאן פיהרער גיהייסען האט ער וויטוק דער גרעסטער יודען פיינד. מיינע אויגען זאללין שוין אזעלכעס מעהר נישט זעהן וואס דאס איז גיוועזען. ער איז פון לייפציקער האסג פאבריק צוגעטיילט גיווארן נאך קיעלצער פאבריק האסג ער איז גיוועזען לייטער פון די ארבייט'ס קאמאנדע: דאן געה איך צו צו איהם, ווייל האב שוין עפעס מיט איהם גיהאט שֹחַד אָפ גימעכט און אים אַ פרעג געטוהען ווי גייען היינט די וועגען ענטווארט ער מיר נאך נאוויקארצין דאס הייסט אויף יודיש ניישטאדט נעבין ווייסליץ. און אזוי ווי די אָרימע שעפעלאך האבען מיך גיזעהן ריידען מיט איהם, דאן רוּפען זיי מיך, מיט די ווערטער ליבער מענש טייערע ברודער און זייערע אייגעלאך האבען נאר גילייכט זוי ווי די העללע לבנה אדער די שיינע זין פון א שיינען העללען טאג. אז איך וועל דאס קיין מאהל נישט פערגעסן: זעהר קלוגע, און זיי האבן עפעס פערשטאנען, און מיין הארץ האט אין מיר שטארק געקלאפט. וואס איז דאָס מיט זיי? ווייל נאך די אויסזידלונג האבן מיר תמיד גיהאט די פארגעפילען פון שטענדיק צום [שנ??ען],1Note 1 : Word illegible היינט זיי אבער מארגען אונץ זוי האבען שטענדיק גידענקט ווייניק מעהר אויפריכטיקע מענשען. דאן ווען דער אכַזר איז אריין צו אונץ אין שטוב און איבער גילאזט דערווייל אין דרויסן אוואכמאן, בין איך צוגעגאנגען מיט ברויט צו די קינדער זיי געבין עפעס עסען. דאן גיב זיי דאס עסין און די קינדער ווילען נישט נעמען. נאר זיי פאללען ארויף אויף מיר און הייבין מיך אן צו קושען ליבער יוד ליבער פעטער ראטעוועט אונץ פון גיפאהר. פרעג איך זיי מיט מיין

מגעשטיקט הארץ וואס איז מיט אייך ליבע קינדער. זאגען זיי מיר אַז זיי האט מען פון די פאבריק אויסגעקליבן אללס די יונגסטע אונד קליינע נישט פעהיגע צו ארבייט. זיי האבען געארבייט אין פאבריק ביי שלעפן קליינע וועגעלאך מיט אייזען פון איין האללע צו דער צווייטע.. און היינט פארטאגס האט מען זיי אויף גיוועקט צום אוועק פאהרען, זיי ווייסען נישט ווי: נאר זיי האבען גיהערט אז זיי שיקט מען נאך ניישטאד צו היי פאקין, ווייל דארטן איז אויך גיוועזן נאך אפאהר יודען ביי דער זאנדערמעריע צו ארבייטן און דארטען וועלען זיי ארבייטן, אבער זיי גלויבען נישט אין דעם. זוי איז שוין גיוועהן שטארק דער שֶכֶל פון די קינדער ארימע. איך גידענק נאך ווי איינער האט מיך גיבעטען אז איך זאל איהם גיבען אַבליישטיפט ער וויל עפעס אן שרייבען צו זיין ברודער וואס ער איז נאך פערבליבען אין די פאבריק אין קיעלץ, ביי די ארבייט, זיינע אייגעלאך זענען גיוועהזן רויט פון וויינע, שטיל און זוך און קלוג אז זיין קלוגשאפט האט ארויסגעשפראצט פון זיין שטערענדל און ער האט גיהייסען שופקע. דאן גיב איך איהם מיין בליישטיפט און ער שרייבט אין וואגען אין א זייט קיינער זאל נישט מערקין וואס ער טהוט זיין גיזעגענסבריף צו זיין ברודער. און דער צווייטער ריקט זיך צו מיר צו באראטען זיך מיט מיר ער וויל אנטלויפען, מיט אזעלכע קלוגע ווערטער רעדט ער צו מיר אז עס גייט מיר אונטערן הארצין. אבער ווי אזוי האלט מען עס אויס בלויס צו צוהערין פון אזעלכע קלוגע קינדער. באמת מען האט בעדארפט זיין פון שטאהל דאס קענען אויסהאלטן, און דאס רחמניות פון די ארימע מאכטלאזע שעפעלאך צו צעהן. און איך אללס עלטערער מענש קער זיך צו און מיין הארץ פלאצט אין מיר און הייב אויף מיינע אויגען צום הימל און פראג זיך רבונו של עולם ווי ביזטו און ווי בין איך. פאר וואס האסטו דיין רחמניות פון אזעלכע צאן קדושים אפגיטוען. און זאג הלואי וואלט איך גיוועהן מיט גיגאנגען דא ווי מיינע פראה און קינדער און ווי מיינע אללע ברודערין און פריינד און אללע יודען און נישט צו צוקוקוען דאס גיוויין און גיבעט פון די מאכטלאזע דארטיקע קינדער. וואס האסטו גיוואלט ליבער גאטט פון מיר. נאך דערצו צו צוקוקען ווי מען נעמט די טייערסטע פון פאלק פאר אַ אפפֿער אן שום שולד: אבער איך בארוהיג זיך און שטארק זיך און פרעג נאך אמאהל זיי: ליבע קינדער און קיש זיך מיט זיי אויס וואס ווייסט איהר וואס איהר שרעקט אזוי. זאגען זיי מיר ווי ציבציגיעהריקע מענשען וואס פרעגט איהר, אונדזערע הערצער זאגען אז דאס איז היינט אונדזער לעצטער טאג פון די שיינע ליכטיקע וועלט. און מיר האבן נאך גאר נישט גינאסען פון די וועלט און גארנישט פערשולדיקט. און מיר דארפן זוי יונגע הייט אוועק גייען און אונדזערע ביינער זוי פריה

פֿוילען אין גאטט-ס ערד. פארשאלטן זאל זיין די ערד וואס וועט אונדזער אום שולדיק בלוט צו נעמען. און מיין הארץ צורייסט זיך אין מיר אויף שטיקער און עס שטיקט אין זיך און קען גאר נישט ריידען. דערווייל ווינק איך צו מיינס אחבר ער איז נאך היינט דא אויף די דייטשע ערד זיין נאמען איז פליישהעקער גיב איהם דער ווייל דעם מערדער שנאפס. און איך וויל נאך דא מיט די ריינע נשמות-לך נאך רעדען, און געה צו צו זיי און פרעג וואס שרעקט איהר זוי קינדער אנטווארין זיי מיר, מיר שרעקין נישט שוין פאר-ן טויט, אבער זאגט מיר צו וועט ווער נאך בלייבן און זאלל קענען זאגען די וועלט דעם אמת אז מיר זענען אום שולדיקע, און ווי וועלען אונדזערע ביינדלאך אוועק קומען ווייל זיי ווייסען שוין, אז היינט זיי און מארגין ווער..... ליבער גאט ווער וועט בלייבען פון אונץ. וואס זאל קענען עפעס דערצעהלן און נקמה נעמען: איינער פון זיי וויל אנטלויפען פון וואגען אבער עס שטייט אַ וואכמאן. זאג איך צו איהם דו זעהסט דאך ווי מען היט אונץ, און אז דו וועסט אראפ פון אטאה דאן ערשיסט ער דיך. זאגט ער, דאס וויל איך ווייל פילייכט וועט עמיצער פערבליבן וועט מען וויסען אז מיין קבר איז דא אין דער שטאדט כמעלניק, זאג איך זיי ווארטצו פילייכט וועל איך קענען בעטין מיט צו פאהרען מיט ענקס נאך קארצין און דארטין וועל איך זעהן און נישט אוועק גייען וואס מיט אייך בלייבט, און דאס וועט זיין דער סימן: אויב מיר וועלן פאהרען ביז קארצין, דאן וועט איהר באשטימט לעבין און בלייבן דא צו ארבייט. און באהרוהיג די קינדער. און דער צווייטער גיבט מיר דאס בריוואל פאר זיין ברודער נאך קיעלץ און איך זאל עס פעשטעקן ביז ביי אגילעגענהייט צום 2טען מאהל דורך אוואגען צו באזארגען. און די ארבעטורערס האבן שוין גיוויסט צו זוכען אין די וועגין פילייכט גיפינען זיי עפעס וואס ברענגט אַידיעה פון מחוץ למחנה, ווייל זיי פלעגין תמיד זוי צו מאכען ווען זיי האבען גיפאקט און אוועקגישיקט מיט דער באהן לייגען בריוואלעך צו די 2טע יודען, פילייכט וועט מען עפעס וויסען. דאס בריוועלע נעם איך צו און גיי אריין אין שטוב צו דעם גרויסען מערדער וויטוק און הייב אן מיט איהם צו שמיסען מכוח די קינדער און ער ערקלערט מיר אפען אז זיי פאהרין צו ארבייט נאך ניישטאדט אבער איך מוז גלויבען: דאן שטעל איך איהם די פראגע פאר נאך 1 ליטער שנאפס פילייכט קען איך מיט פאהרען אנטווארט ער מיר יא, נאר מיט אַ באדינג. אן ערלויבעניש פון מיין זאנדערמעריע. דאן גיי איך צו פאסטען פון זאנדארמעריע צום לייטנאנט. ער האט גיהייסען האַזז האנס פון קיעלן און בעט איהם שטארק אז האב עפעס באגראבען גאלד ביי מיין פעטער און וועל אפשר גיפינען און וועל איהם געבין דעם

עֵגל הזהב, גיבט ער מיר א צעטיל מיט צו פאהרען מיט דעם מערדער. און מיר זיצען אויף און פאהרען אוועק: קומענדיק קיין בוסק אשטאדט וואס ליגט אין מיטין כמיעלניק און קעגין קארצין שטייגט ער ווייטער אויס ניכטערט זיך אביסל אויס און די וואַכער האט די קינדער אזוי ווי אַ בריליאנט אין קאפף. אין בוסק זאגט ער צו מיר נור ווייטער שנאפס. פאר וואס? ווייל ער איז אן ערליכער מאַן ער פיהרט זיי נאך קארצין. אבער פערפאלען. פילייכט וועט דער שנאפס אפלייזען די ריינע נשמות. גיי מיט איהם אין שענק אריין קיין שום פוס פון אַ יוד געפינט זיך שוין נישט אין דעם פאוויאטאווע שטעטיל. נאר מיר 4 פיהר עַכְבֶרִים און מען קוקט אויף אונץ אן ווי פון יענע וועלט פינף חדשים שוין קיין יוד נישט גיזעהן און היינט שוין ווידער דא פיהר עכברים. מיר האבען מַמֶשט פון די הויט ארויס, נישט שוין ווי פון די מָלְאַכֵי חַבָלִם ווי פון די פאלאקין, זיי האבען געברימט זידי, זידי... אבער איך הייס גיסען שנאפס און מאך מיט איהם אַ גישפרעך. ליבער הער וויטוק זאגט מיר וואס קלערט מען עפעס וועגען די דריי קינדער און פאר וואס זיי ארויס גענומען פון די פאבריק פיהר מיט איהם אַלענגערען געשפרעך. אבער דער רשע איז אזוי שטארק גיוועזין אויסער דיין שכרות אז ער האט מיר תמיד גיענטווארט איינס. זיי פאהרען ארבייטן נאך קארצין, צום היי פאקין, ווייל אין די פאבריק איז זיי שווער צו ארבייטן. דאס איז דאך יונגע קינדער און די פאבריק איז נישט ערלויבט אזעלכע קינדער צוהאלטען. דערפאר האט זיי דער ווערקשוץ לייטער בערגער גישיקט צו אלייכטע ארבייט. ער האט מיך עפעס בארוהיגט ווייל זיין שטימען [?] האלטען זיך מיט זיינע גלייכע ווערטער. און בין דאן צוריק גיגאנגען צו די קינדער און האב זיי אללס ערציילט אבער ולא נחם להתינחם , ווייל זיי האבען גיזאגט זיי גלויבען נישט קיין שום דייטץ. און מיר גידאנקט פאר מיין ארבייט און גאטט זאל מיר באצאהלען. און ווייטער צוריק צום מיינע ליבע קינדער און זיי זאגען ווייטער היינט אונדז און מארגען ווער ווייסט מיט די נאך פאהר יודין, און ווער וועט זיי וועלען טרייסטען און קענען טרייסטען, דער שרייבער פון די שורות קען און וועט דעם טאג קיין מאהל נישט פערגעסען: די ווערטער פון די ליבע יונגע קינדער פון אַ בעריהמט פאלק: מיר פאהרען ווייטער נאך קארצין און זייגער עלף בייטאג קומען מיר אין שטאדט און פער פאהרען צו צו דער זאנדערמעריע אין קארצין, מען שטעלט זיך און עס קומען ארויס עטליכע יודען וואס האבען דארטין גיארבייט ביי האלץ האקין, און מויערעס ביים אהויז שטעלען, און זיי קוקין מיך אן. און זעהן גלייכצייטיג די דריי קינדער. און דער צייל זיי די גאנצע געשיכטע. און זיי זאגען מיר יא עס איז וואהר דא איז דא

היי צום פאקין פאר פערד, ווייל דאס איז ביים ווייסעל און עס איז בלויס וויזעס. אבער זיי ערקלערין מיר דאז איז נישט פאר קיין קינדער, ווייל צו דעם דארפט מען גרויסע פעסטע כוחות. דאן בלייב איך ווייטער שטיין ווי גילעהמט און טראכט ביי מיר די קינדער זענען פארט גירעכט און וואס מאכט מען דא פארט עפעס וועגין די קינדער, גיי אוועק צו יענע יודען פילייכט וועלין זיי קענען עפעס וויסען אבער זיי זאגען מיר דא זענען זיי נישט אזוי שלעכט די זאנדארמעריע טראכט איך פילייכט וועלען זיי יא דא עפעס ארבייטן ביי היי. מיינט מען דען די ארבייט מען רעכענט נאר אז וואס שנעלער עס וועט קיין ענדע נישט נעמען וועט נעעמען א ענדע צו אונץ. אבער איינס באמערק איך, אז דאָ לאזט מען קיינעם נישט צו צו זיי צו די דריי קינדער נאר שטייען אין דרויסען ווי הינד אונטער אוואכע. זיי האבען ברויט און ווילען נישט עסען. גיי איך ווייטער צו צו זיי און זאג עסט עפעס קינדער מיינע, אנטווארטין זיי ניין מיר דארפען שוין נישט קיין עסען, מיר וועלען שוין קיין מאהל נישט פערלאנגען קיין עסען און קיין ארבייט, עס צורייסט זיך אין מיר מיין הארצין און מיינע גידאנקען שלאגען זיך מיט מיר פון וואנעט זענען די קינדער זוי פעסט ביי זיך מיט זייער אמת, און זיי זאגין ווייטער צו מיר עס גייט נישט דאָ אין ארבייט נאר עס גייט אין אונטערשניידען אונדזערע יונגעסלעבן. און די פאסטנוואכע הערט זוי אויס ווי די שוואלבען דריי רעדען צו מיר, און ער דרייט אוועק זיין פרצוף זיך נישט מאכען זעהן און הערין ווי די ריינע נשמות פון יונגעס לעבן רעדין צו מיר. נאכעהר דריייט ער צוריק צו מיר און זאגט גיי אוועק פון דאנען ווייל זיי בראכען נישט עסען מיט אזא סארקאסטישן גישריי. דאן גיי איך אין אזייט און זעה זיך אז קיינער זאל מיך נישט באמערקען און וויין זיך גוט אויס און זאג ˶עבדים משלו בנו̋ און זעה ווי די שווארצע כמאַרעס זענען פארוואלקינט פאר אונץ. און פרעג זיך ווייטער וואס טויג אונץ אונזער קלוגשאפט אפילו פון אזעלכע דריי יונגע קינדער, אַז זייער נארישער שכל גילט יעצט: עס רוקט די שעה און עס ווערט 4 אזייגער און מיר דארפען פאהרען צוריק. און זיי בלייבען, אבער איך ריה נישט איין ווער שווער משוגע פון זין אראפ גיין און מיין פיהרער קומט ארויס און זאגט מיר אָן אז מיר פאהרין באלד. עס דארפט עפעס נאך דויערין און דער וויטוק גייט צוריק אריין קומט ארויס פון דער זאנדערמעריע ווייס ווי קאלק דאן פרעג איך איהם הער וויטוק פאר וואס נעמט מען זיי נישט אריין צו די ארבייט זוי ווי האסט מיר צו געזאגט. נעמט ער אפ די קינדער, און פיהרט זיי אריין אין די שטאל פערד, און זאגט זיי וועלין באלד האבן לייכטע ארבייט. און רופט מיך אוועק אין אזייט און הייסט

זיך גרייטן אויף צוריק נאר ער וויל נאך אשנאפס, וואס טוט מען נישט וועגען ראטעווע איז נאך אַשנאפס. גיי מיט איהם אוועק און דאס איז גיוועהזין אנאפשטאט איך זאל נישט זעהן ווי מען פיהרט זיי ארויס צו די ווייכסעל און קום צוריק מיט איהם הער איך אויפ-ן וועג עטליכע שאסן, ווייל דאס וואססער פון ווייכסעל איז הארט ביי די שטאדט. קום צו צום אטא וואס מיר דארפען פאהרן וואס איז גישטאנען אין הויף פון צום די זאנדארמעריע און קומט צוריק א פאדוואדע מיט דריי זאנדעמערישטען און גייען אריין אין קאנצעלאריע: גיי איך צו צום קריסט פון די פוהר און פרעג איהם וואס זענען גיוועהן יעצט די עטליכע שאססען. זאגט ער צו מיר ווייסט נישט כאב אפ גיפיהר[ט] דריי קליינע זידקעס צום וואססער און ערלעדיקט.... ווער ביסטו דו ביסט נישט פון אונדזערע זידקעס נאר אפרעמדער ווייל דו קענסט נישט אונדזער זאנדערעמישט ער הייסט גאווענדא א פאלקס דייטץ, ער איז דער בעסטער שוסער מיט דעם האב איך גיענדיקט מיין טאג מיט מיין ארבייט און די קלוגע קינדער נעבעך האבען אויסגעהויכט זייערע נשמות ביים וואסער וואס קיינער ווייסט נעבעך נישט ווי זייערע יונגע ביינדלאך זענען אוועק זוי פריה אומצייטיק פוילען אין דער ערד אבער דעם טאג וועלן איך קיין מאל נישט פערגעסען......

איינרינג דעם 47 II/13 יהושוע שטיינפעלד

דאס באשטעטיק איך זעלבסט מיט מיין שרייבען אז איך האב נאך קיין העלפט נישט איבער גיגעבען פון די זאך ווייל מיין האנד ווערט שטייף פון שרייבען דאס וואס מיינע אויגען האבען געזעהן און מיט גימאכט, די פאהר יאהר אין די קאצעטען. איך בעהט די היסטארישע קאמיסיע, צו פערעפענען מיין נומען אין אייערע שריפט פון די אלגעמיינע היסטארישע קאמיסיע. דאמיט דאנק איך פאראויס און וועל ווייטער אנהויבען צושרייבען די אויסזידלונג פון אונדזער שטאד מיט פיהל נעמען וואס איך געדאנק נאך, וואס זענען גישאסען גיווארין, דורך די מערדערישע הענד, און נאכער מיין איבערלעבעניש, ביי די זאנדערמעריע וויפֿיהל זיי האבן אום גיברענגט דאס וואס איך וועל נאר זיך דערמאנען. און ווייטער מיין אדורך גאנג אין די קאצעטין בוכענוואלד ביז טערעזען שטאדט פון מיין באפרייאונג. און וועל אויך אויף געבין אסעריע מערדרעס וואס איך גידענק די וויכטיקסטע מיט הוירשעצונג פאר אייך און ציון-ס גרוּס – יה"ש. שטיינפעלד איינרינג