Dedicated to the fifth anniversary of February 6, 1942, the deportation aktion to Riga, which we composed in my café in the Riga ghetto. We composed the poem during Sukkot 1942, I, Shane Viner, and my friend Volf Puchard.

1.

I will never forget the violent acts! Going through the Kovno ghetto gate they [….] us.1Note 1 : Uncertain. Counted us (if it is געצאלט)? Colored us? The latter could be a reference to the marking of Jews. They arranged us in lines. Commotion, wailing and cries! Children, this reeks of an aktion!

2. They dragged the heretics from the aerodrome to the kloyz! Whoever is one of their own, they take him out. In its predicament, the committee already selected people from the underworld. Small children have no place here!

3.

Here the clique revealed its sharp teeth, escorted by rifles, blows, and childish crying! Sorted into groups of twenty and inspected with jabs. Oy, to where they are taking us I do not know.

4.

Here it reeks, children, of the Fort,2Note 2 : Ninth Fort, where most of the Jews form the Kovno ghetto were murdered. that was what we thought! We went like sheep, to the train they brought us! They threw into the wagons loaves of bread and a purse of matches. Children, smoke and be quiet!

5.

You cannot imagine, people, our comfort, relieving human needs on the spot! No drop of water in our mouths, sticking your head out is liable to get you a bullet! So we travelled for two full days.

6.

Arriving in the Riga camp imagine my luck, the first day I became well acquainted with Provodnik!3Note 3 : A rubber factory in Riga. Kaiserwald, only the […]4Note 4 : Uncertain. Steinbach hits the mark pretty well in the cheek. What does he want, poor thing, from a Lithuanian Jew.

7.

Everyone together endured poverty, cold and need! Rising very early and returning late at night! We were not lacking any bedbugs at night, they turned the world over! Likewise, the bath was not for us.

8.

Sorrows, just like everything else, nevertheless have a limit! Now they do not herd us to Provodnik, the sorrows to an end! No more masters, no more Poles, to hell with the pick axes and barracks! Many no longer need the ration

9.

Only in the kingdom of the women does one forget the suffering! The men become fools5Note 5 : Or prostitutes, uncertain. when the watch strikes half past eight! Mrs. Margolin watches over everything well, she also sings the hit songs!

10.

I have finished the business, set the soup pot to cook! Sold shag, saccharine, I whistle to the world! The German ghetto is not far, I go straight to the other side, at least I avoid the evil uncle.

11.

Dry biscuit and bacon, then farewell! When you still have a half a flask, you’re set! One puts aside a packet for the Jewish policeman! Then your certificate is valid everywhere! The half-Aryans are my friends.

12.

And when I come home completely drunk, I fall straight into bed! Then Jordan and the committee come to me in a dream! Elkes, Lurie, and Arenshtam, and the trading through the fence! God have mercy on them. End

Mr. Editor, please sent this poem to the Historical Committee in my name to Mr. Israel Kaplan, he is also one of those remaining alive who were on my transport. I have many more poems that I composed but I have no paper to write, but I will send to you also my experiences which I endured in eleven camps and three ghettos.

My memories from February 6, 1942, to February 7, 1947.

In the Kovno ghetto, only a few months after the Great Aktion in which more than ten thousand of our dearest ones were taken away, on January 25, 1941, they again began talking about an action to Riga. Later the talk about sending 600 men and women to Riga intensified. However, we knew what this meant for us and we began to hide ourselves away in the hiding places. A few days later the atmosphere calmed down again, and we gradually came out [of the hiding places]. In the Kovno ghetto at that time they needed working hands for the Kovno aerodrome. So as soon as I went out onto the street I was caught and straight away sent to the work at the aerodrome. That day there was a burning frost which cut like knives, we all went out to work. In the ghetto there was then a panic. They immediately slammed the doors with the bolts, no living soul was to be seen outside, apart from a few policemen. However, that day we did not work in the aerodrome. We just stood and talked with one another about the good conduct of the guards, how they did not herd us to work as they did on all other occasions. Yet that day also passed slowly and sadly. When 3.30 arrived, they gave us an order to lay down the axes and spades and the working day was over. We went straight into the ghetto, on the way we directly found out that in the ghetto something bad had happened, but we did not know what. Close to the door they arranged us in rows of twenty men. Opposite the Work Office and in the square stood the commandant of the ghetto, Jordan, with his retinue and from the Jewish Labor Office Lurie and Arenshtam and the Jewish police,

and they herded us straight into through a fenced wire gate, a few people straight away tried to escape. However, immediately a few shots rang out and they took us straight to the kloyz 6Note 6 : small synagogue or study house. They beat us with the rifles and they filled the kloyz with people so that it was hard to breath; really we were suffocating. Immediately, Jewish policemen came and took out their people. Later, the Jewish police came again and it became bitter and dark for us, the black trade began – how much will you give, you get out straight away, five golden coins and a golden watch and the deal is done, hand it over. And now take an armband and a police hat and follow him out. And so it went on, and we still remained in the kloyz. A roll call was conducted in the ghetto and they seized more people because they had not reached the required number due to the police letting half the people go for gold and money, with the agreement of the Labor Office, at its head Lurie and Arenshtam, nicknamed the Hunderter [the hundred] or Mapu. Yet the number had been reached by 7 P.M., and they arranged us again in front of the commandant in rows of twenty men and march. A few shots, childish cries, and the wails of women were heard. We walked and we thought they were taking us to the Ninth Fort. However, the commandant assured us that we should not be afraid: we were going to work and not to death. The people in Kovno would yet be jealous of us. We would forthwith be able to write letters to our families. But promises and love [maybe: being nice] do not cost money, especially for the Germans.

We were well acquainted with German promises but could not help ourselves. So they took us in the direction of Laisvės Alėja, and we arrived at the train station in Schanz, where they loaded us into the wagons, forty men to a wagon. Before they closed the wagons they gave us bread with a purse of matches so that we could smoke and be quiet. And when they had loaded us into the cattle cars there were six hundred of us, including children and women; there were also a few volunteers like the crazy people Galu and Mapu. This was February 6, 1942, and we left at midnight. The wagons were locked from the outside. As soon as the train started moving away from the station, immediately a few lads opened the windows and doors and a series of people began jumping through the doors and windows. From my wagon twelve people jumped out straight away; from another wagon there jumped out seventeen persons and in Jonava (Yanov) and near Šiauliai (Shavel) also a few jumped out. I myself also wanted to jump out. I was standing ready to jump when all at once I felt that someone was holding me by my coat and a woman’s voice calls out my name, Shane, I won’t let you jump, you stay here. I turn around, angry. It was a friend of my wife, Sorel Kabinsky. And later I did not manage to jump out and continued on to Riga. It was cold in the wagons and there was no water to drink, only dry bread and it stank in the wagon because people had to relieve their needs on the spot.

We arrived in Šiauliai by day and stood for a few hours at the Šiauliai station. Jewish girls from Šiauliai worked at the station and they told us about the aktions in Šiauliai. Thanks to them we were able to get icicles to drink and bread, and they were herded away from us so that we should not be able to talk with them. Later they opened our wagon and we got some fresh air, relief from the stink, and we received money – 17 marks in our wagon. In other wagons they received only 12 marks. This was because our wagon had fewer people in it after a lot had jumped out. And so we travelled on further for two days and three nights until we reached Riga. There began my wandering through eleven camps and (3) three ghettos and my experiences until today I will [not or will later]7Note 7 : Something seems to be missing here so that the sentence will make sense. Perhaps he will write more later. write to you because I do not have paper on which to write. And I attach here the poem about February 6 which I and another lad form Kovno composed in my café in the Riga ghetto. My café in the Riga ghetto was the only one in the ghetto with music and artists also sang there. I ask you, Mr. Editor, that you print it and improve the wording, that means edit it, and please excuse my bad handwriting because I am right handed [but] I am sadly an invalid, I am missing three half fingers from my right hand. In addition to this, I endured things that would fill volumes. We were among the first of those sent to Riga and only twelve of us remain alive.

געווידמעט צום 5טען יאר דעם 6 פעווראל דעם 1942 אקציאן נאך ריגע וואס מיר האבן פערפאסט ביי מיר אין קאפעע אין ריגער געטא פערפאסט האבן מיר דעם ליד 1942 סוכות איך שאנע ווינער און מיין חבר וואלף פוחארד

1

איך וועל קיינמאל ניט פערגעסן די טהאטען פון געוואלד! דורגייענדיג קאוונער געטא טויער האט מען אונז געמאַלט! מען האט אונז אויסגעשטעלט אין רייען! טומלען יאמערען און געשרייען! קינדערלעך דאשמעקט מיט איין אקציאן.

2. די אפיקאָרשים פון דעם פלוג פלאץ געשלעפט האט מען אין קלויז! ווער עס איז אריין אנייגעניער דאן נעמט מען אים ארויס! דער קאמיטעט האט שוין אין קלעם די אונטערוועלט געטאָן אַנעם! קליינע קינדער שפילען דאָ ניט קיין ראָל!

3

דא האט די קליקע שיין בעוויזען אירע שארפע ציין עס בעגלייטען ביקסען אונטער אַשאָס און קינדערשער געוויין! צו 20 מאן אונז אבגישארטירט און מיון שטיך נאך קאנטראלירט אוי ווו פירט מען אונז ווייס איך ניט אליין.

4

דא שמעקט דאך קינדער מיטן פאָרט אזוי האבען מיר געטראַכט! מיר זיינען גיגאנגען ווי די שאָף צום באַן האט מען אונז געבראכט! אין די וואַגאָנעס אריינגעווארפען די לעבעל ברויט אונז צוגעווארפען אפושקע שוועבעלעך, קינדער רייכט און שווייגט.

5

נור שטעלט זיך מענשען נור ניט פאָר אונזערע קאָנפאָרט מענצליכע בעדערפעניש ערליידיגט אויף אנארט! קיין ביסעל וואַסער נישט אין מויל ארויסקוּקען געדראָט א קויל! אזוי זיינען מיר געפארען צוויי מאייס לעס. [מעת לעת]

6

אנגעקומען אין ריגער לאגער שטעלט זיך פאָר מיין גליק די ערשטע טעג האב איך שיין בעקאַנט מיט פראָוואָדניק! קייזער וואלד נור דער בענדעלדיגער שטיינבאך טרעפט ניט שלעכט אריין אין באַק! וואס וויל ער נעביך פון איין ארעמן ליטוואַק.

7

עלענד קעלט און נויט האט איעדער מיטגעמאכט! מיר פלעגען אויפשטיין גאנץ פריה און קומען שפעט ביי נאכט! קיין וואַנצען לייז האט ניט אויסגעפעלט ביי נאכט האבען זיי געקערט אַ וועלט! אויך די באָד איז ניט געווען פאַר אונז.

8

און צארעס פּונקט ווי יעדער זאך פערמאָגט דאך אויך אברעג! מען טרייבט שוין ניט אַף פראוואָדניק צום ליידען נעמט אַנעק! אויס מאַיסטערעס אויס פאָליאָקען אין דרערד די קירקע מיט די באַראַקען! מאנכע דארפען שוין ניט דעם ראטציאן.

9

נור אין די מלוכה פון די ווייבער פערגעסט מען אָן די פיין! די מענער ווערען דארטן שוטער ווען דער זייגער שלאגט האלב נייען! פרוי מאַרגאָלין פאסט גוט אויף און אלעס שלאַגער זינגט זי אויך! אז א פרוי אין הייזען איז א גוּטע זאך.

10

איך האב גיענדיגט די גישעפטען דעם יושניק צוגעשטעלט! פערקויפט מאַכאָרקע סאַכאַרין דאן פייף איך אויף דער וועלט! די דייטשע געטא זי איז ניט ווייט איך בין שיין באלד אויף יענעם זייט כאָץ דעם בייזען פעטער מייד איך אויס.

11

א קאָמיס ברויט און פוטער שפעק דאַן איינגעל זיי געזונד! און ווען דו האסט נאך א האלבע פלעשלעל בינסטו דער קינד! דעם ארדענונגס מאן אפעקעל שפאָרט! דאַן גילט דיין שיין פור יעדען אָרט! די האלבע אַריער זיינען מיינע פריינד.

12

און ווען איך קום אהיים גאנץ שיקער [שיכור] פאַל איך גלייך אריין אין בעט! קומט מיר גלייך צום חאלעם [חלום] יאָרדאָן מיט דעם קאמיטעט! עלקעס לויריע און ארענשטאַם און דער האַנדעל דורך צאַם! גאטענוּ דערבאַרים זיך אויף זיי ענדע

הער רעדאַקטאר ביטע אפשיקען דעם ליד אין דער היסטארישע קאמיסע אויף מיין נאמען דעם הערען ישראל קאפלאן ער איז אויך פון די לעבען געבליבענע פון מיין טראנספארט איך האב נאך פיל לידער מיינע פערפאסטע נור איך האב קיינע פאפיר צום שרייבען אבער איך וועל אייך שיקען נאך פון מיינע איבערלעבונגען וואס איך בין דורגעגאנגען 11 לאגערען מיט דריי געטאס.

מיינע זיכרוינות פון 6 פעוורואר 1942 ביז צום 6 פעברואר 1947. אין קאוונער געטא ניט אייניגע מאנאט נאך דער גרויסער אקציאן ווו עס זיינען אוועק איבער 10 טויזענד אונזערע נאנסטע האט מען דעם 25טן יאנוואר 1942 ווידער אנגעהויבען ריידען וועגען איין אקציאן נאך ריגא צוערשט האט מען גערעט שטארקער וועגען 600 מענער און פרויען צום שיקען נאך ריגאַ. אבער מיר האבן געוווסט וואס דאס בעדייט פור אונז און מיר האבען זיך אנגעהויבען צו בעהאלטען אין מאלינעס. נאך אייניגע טעג שפעטער איז ווידער שטיל געווארען זיינען מיר צוביסלעך ארויס. אין קאוונער געטא האט האט [!] זיך דאַן געשפירט אמאנגעל אין ארבייטס הענט פור קאוונער פלוג פלאץ. און ווו נאר איך בין ארויס אף דער גאס האט מען מיר געכאפט און גלייך צום טויער געשיקט צו דער ארבייט צום פלוג פלאץ. דער טאג איז געווען אברענענדיגער פראסט עס האט געשניטען ווי מיט מעסערס מיר זיינען אוועק אלע צו דער ארבייט. אין געטא איז געווארען גלייך אפייניגע [פאניק] מען האט גלייך פערהאקט די טירען מיט די לאָדענס קיין לעבעדיגער מענש איז ניט געווען צו זען אויסער אייניגע פאליציי. אבער דעם טאג האבען מיר ניט געארבייט אף דעם פלוג פלאץ מען איז נור געשטאנען און איינער מיט דעם אנדערען גערעט וועגען די גוטע האלטונג פון די פאסטענס אז זיי טרייבען אונז ניט אזוי ווי אלע מאל צום ארבייטען. אבער דער טאג איז אויך אוועק לאנזאם און טרויעריג ווי נור עס איז געווארען האלב פיר האט מען גלייך געגעבען אבאפעל די האקען מיט די שפאטען צום לייגען און פייער אווענד שלוס מיר זיינען גלייך געגאנגען אין געטא אונטערוועגענס האבען מיר גלייך געקראגען צום וויסען אז אין געטא האט וואס שלעכטעס פאסירט אבער וואס האבען מיר ניט געוווסט? אבער נאנט לעבען טויער האט מען אונז גלייך אויסגעשטעלט צו 20 מען אין רייען לעבען ארבייטס אמט און אויף דעם פלאץ איז געשטאנען דער קאמענדאנט פון געטא יארדאָן מיט זיין סוויטע און פון אידישען ארבייט אַמט לויריע און ארענשטאם און די אידישע פאליציי

און מען האט אונז גלייך אריינגעטריבען אין פערצאמטען טויער פון דראט אייניגע חעוורע האבען געפרוווט זיך גלייך דורצורייסען עס איז גלייך געפאלען אייניגע סאסען [שאשען] און מען האט אונז גלייך געפירט צום קלויז און מען האט אונז מיט דעם ביקס געשלאגען מען האט אנגעפילט די קלויז מיט מענשען עס איז געווען שווער צום אַטעמען מאָמעש דערשטיקט צום ווערען עס זיינען גלייך געקומען די אידישע פאליציי און האבען זייערע אייגענע גלייך ארויסגענומען און שפעטער זיינען ווידער די אידישע פאליציי געקומען און עס איז אונז געווארען ביטער און פינסטער עס האט זיך אנגעהויבען דער שווארץ-האנדעל וויפיל גיסטו קומסטו גלייך ארויס פינף גאלדערנע צענערלעך מיט אגאלדערנעם זייגער עס איז געמאכט גיב אהער. און איצט נעם דיר אבינדע מיט אפאליציי היטעל און גיי דיר נאך און אזוי איז עס גיגאנגען ווייטער און מיר זיינען געבליבען ווידער אין קלויז. און אין געטא איז געווארען איין אפעל און מען האט געכאפט נאך מענצען וויילע די צאָל איז נאך ניט געווען וויילע די פאליציי האט אהעלפט ארויסגעלאזען פאר גאלד און געלט מיט דער צושטימונג פון ארבייטס אמט ברוּש מיט לוריען און ארענשטאם דער הונדערטער אדער מאפו צונאמען. אבער ביז זיבען א'זיידער אין אווענד איז די צאל געווארען פול און מען האט אונז פאר דער קאמענדאנטור ווידער אויסגעשטעלט אין רייען צו 20 מאן און מארש עס האט אבגעקלונגען עטלעכע שאָסן און קינדערשער געוויין און פרויען געוויין מיר זיינען געגאנגען און געמיינט אז מען פירט אונז צום ניינטען פארט אבער דער קאמענדאנט האט נאָך אונז פערזיכערט אז מיר זאלען קיין מיִירע [מורא] ניט האבען מיר גייען צום ארבייט און ניט צום טויט מען וועט נאך אונז פון קאוונער געטא מעקאנע [מקנא] זיין מיר וועלען קענען זאָגאָר שרייבען בריף צו אונזערע פאמיליעס. אבער צוזאגען און ליב האבען קאסט קיין געלט ביפראַט פון די דייטשען.

עס איז אונז גוט בעקאנט דיישטשע צוזאגען געווען אבער מיר האבען זיך ניט געקענט העלפען און אזוי האט מען אונז געפירט אין דער ריכטונג צו לייאיסוועס אלייע און מיר זיינען געקומען צום באן אין שאנץ און מען האט אונז פערלאַדען אין די וואגאנעס צו 40 מאן אין אוואגאן איידער מען האט פערמאכט די וואגאנעס העט מען אונז געגעבען אברויט מיט אפושקע שוועבעלעך מיר זאלען רייכען און שווייגען. און ווען מען האט פערלאדען אין די בהיימעס וואגאנעס איז אונזער צאל געווען 600 הונדערט מיט קינדער און פרויען עס זיינען זאָגאַר געווען אייניגע פרייוויליגע ווי גאַלו און מאפו משוגאָים. דאס איז געווען דעם 6 פעווראל 1942 און מיר זיינען אבגיפארען אזייגער 12 ביינאכט די וואגאנעס האט מען פון דרויסען פארשלאסען און ווי נור דער באן האט זיך אנגעהויבען רירען פון ארט פון וואקזאל אזוי האבען שוין אייניגע יאטען געעפענט פענסטער און טירען און עס האט זיך אנגעפאנגען אסעדרה שפרינגען דורך די טירען און די פענסטער פון מיין וואגאן זיינען גלייך ארויס 12 מאן פון איין אנדער וואגאן זיינען ארויס געשפרוּנגען 17 מאן און אין יאנעווע און לעבען שאוועל זיינען אויך אייניגע ארויס און איך אליין האב איך אויך געוואלט שפרינגען און איך בין שוין געשטאנען אף די טרעפ צום שפרינגען מיט אמאל שפור איך ווי מען האלט מיר ביין מאנטעל און אפרויען שטימע רופט מיר ביי מיין נאמען שאַנע דיר לאז איך ניט שפרינגען דו בלייבסט דא איך דריי מיר אום און פינסטער איז מיר געווארען דאס איז געווען מיין פרויס אחאווערטע שארעל קאבינסקי שפעטער האב איך שוין ניט בעוויזען ארויסצושפרינגען און איך בין געפארען ווייטער אין ריגא עס איז געווען קאלט אין די וואגאנעס און אָן וואסער צום טרינקען נור טרוקענע ברויט אליין און עס האט געשטונקען אין וואגאן ווייל מענצליכע בעדערפעניש איז צו ערליידיגען אף אנארט געווען.

אזוי זיינען מיר געקומען ביי טאג אין שאַוועל און מיר זיינען אפאר שטונדען געשטאנען אף שאוולער וואקזאל און דארטן האבען אף דעם וואקזאל געארבייט אידישע מיידלעך פון שאוועל און זיי האבען אונז דערציילט פון די אקציאנען פון שאוועל און אדאנק זיי האבען זיי אונז געגעבען אייז ליכטלעך צום טרינקען און ברויט און מען האט זיי אוועקגעטריבען פון אונז מיר זאלען מיט זיי ניט קענען ריידען. שפעטער האט מען געעפענט אונזער וואגאן און מיר האבען אבגעכאפט דעם אטעם פון געשטאנק און מיר האבען געקראגען געלט צו 17 מארק אין אונזער וואגאן און אנדערע וואגאנעס האט מען געקראגען נור צו 12 מארק נור דערפאר ווייל אונזער וואגאן איז געווען ווייניגער מענצען אסאַך זיינען פון אונז ארויסגעשפרונגען און אזוי זיינען מיר ווייטער געפארען צווייטעג און דריינעכט ביז ריגע און דאָ פאנגט אן מיין וואנדער וועג פון /11/ עלף לאגערען מיט 3 דריי געטאס און מיינע איבערלעבונגען ביז היינט וועל איך אייך שרייבען וויילע איך האב ניט קיין פאפיר צום שרייבען און דעם ליד לייג איך אייך דערביי פון 6 פעווראל וואס איך און נאך א קאוונער יאט האבען מיר פערפאסט ביי מיר אין מיין קאַפע אין ריגער געטא מיין קאפע אין ריגער געטא איז געווען די איינציגע אין געטא מיט מוזיק און ארטיסטען האבען ביי מיר אויך געזונגען איך בעט אייך הער רעדאקטאר דאס צו איבערדרוקען און אויך איבערצושטעלען די ווערטער שענער דאס הייסט פאסאנירען און ביטע ענטשולדיגען פאר מיין שלעטכטער האנדשריפט וויילע איך שרייב מיט דער רעכטער האנד איך בין ליידער אאינוואליד עס פעלען מיר 3 / 2 פינגער פון מיין רעכטער האנד צו דעם האב איך נאך שאסען איבערלעבונגען. מיר זיינען פון די ערשטע ריגער און פון אונז זיינען קוים 12 מאן געבליבען.