Białoszer Niusia, born on the 30th of May, 1923 in Warsaw. Daughter of Josel and Dwora, mother née Bieniakońska.

Education: secondary school (matura). Family: not married. Profession: before the war – at school, during the war and at present – office employee.

During the war more or less the whole family perished. I survived alone with my mother.

When the war broke out, I was living in Vilnius with my mother. We lived at Vilner Street number 4.

On the 21st of June, 1941 the war between Germany and the Soviet Union broke out. When the war broke out, I and my family were living in Vilnius, at Vilner Street number 4.

The town was bombarded by German planes for two days.

On the 23rd of June, 1941 the German army marched into Vilnius. The city has fallen without a fight.

There were 70 000 Jews in Vilnius. A considerable part of young Jewish people succeeded to escape to the Soviet Union. But many of them were killed on their way. Just after the city was taken by the Germans, the city municipality confiscated all Jewish businesses and real estate.

The Jews were forced to start to sell away their possessions in order to buy food.

Lithuanians hang out posters in cinemas, cafés and shops: Entry for Jews is forbidden.

Germansoldiers, as well as Lithuanianpolicemen, went to Jewish homes, beat Jews and took away their valuables.

The Gestapo and the SS destroyed all the synagogues, burned and stamped on Torah scrolls and religious books.

One day three German soldiers and two Lithuanian

policemen with guns in their hands came to our home. They ordered us to remain sitting where we were. They menaced us that they would shoot anyone who would make a move. One of the Lithuanians stayed to guard us, and others searched through the whole apartment. They left after taking all the valuables.

The German authorities forced the Jews to pay a contribution of 1 000 000 roubles. The order was made known through posters on the walls of buildings.

In order to raise the sum, Jews gave away their last money and jewelry. Many even gave away their wedding rings. The contribution was raised.

At the same time, a hundred Jewish hostages were arrested. The Gestapo and the SS men came to the Jewish community office and arrested all the employees. Among them were Jakub Wygodzki (the chairman of the community), Saul Trocki, Kruk, Langbard and the lawyer Katsenelson.

Other hostages were rabbis and Jewish intelligentsia. The SS arrested them in their own homes. Engineer Vigushin and rabbi Frid were among them.

After a few days the Gebietskommissar Hingst issued an order that was posted on the walls of buildings: Jews must give away all of their jewelry, gold and silver. And a second order: Jews are forbidden to walk on the sidewalks and to travel by car, tram or train. Jews cannot set foot in the main streets of the city, such as Zawalna, Mickiewicza, Trocka, Pohulanka, Zakretowa, Wielka. At the same time the German authorities issued the following order in the form of a poster: All Jews from three years old must carry patches on the left side of breast and back. The patches must be fabricated from white cloth, 10 centimetres wide with an embroidered yellow circle and a letter J in the centre.

This patch was changed into another, in the form of a yellow star of David on the breast and on the back. The patch remained like that until the end.

At that time roundups of Jewish men started. German SS and Lithuanian police would round up Jewish men on the streets or go into Jewish homes and take away both old and young without any difference. They would even drag out the sick from their beds. By such means the SS would round up a few hundred Jews every day. It was supposed to be for work. But instead of work, the SS would bring the Jewish men to the Łukiszki prison and from there to a forest 12 kilometers from Vilnius. The forest is called Ponar. In the beginning we thought that Ponar was a work camp. Gradually we became aware that it was a place of executions and that the SS tortured and shot about 10 000 of our men there.

In August 1941 rumours about closing the Jews in a ghetto started to spread.

The German Gebietskommissar Hingst and the Lithuanian mayor Burokas called a meeting with some of their employees and worked out the plan of the ghetto.

On Saturday, the 31st of August 1941, the German authorities hung out the following posters: On the corner of Breyte and Glezer streets, the Jews have murdered two German soldiers in a terrible way. We have to take revenge for their blood.

On Sunday, the 1st of September 1941, at midnight the Lithuanian SS encircled the streets that were largely inhabited by Jews: Żydowska, Niemiecka, Dziśnieńska, Jatkowa and a part of Wielka.

Lithuaniansoldiers entered the Jewish homes and dragged away even the old and the children naked from their beds, not giving them any time to put some clothes on. The women wept and the children cried out for their mothers.

The Lithuanians drove everyone out in the street with no mercy. It was completely dark outside. The men lost their wives in the crowd and the women – their children. No one could orient themselves where the others were.

During this provocation 4000 Jews were rounded up.

The Lithuanian SS encircled them with a strong guard and marched them to the Łukiszki prison.

From there the Lithuanians took them by trucks to Ponar.

[ב?]אַלאָשער ניוסיאַ, געבוירן דעם 30סטן מאַי 1923 אין וואַרשע. די טאָכטער פֿון יאָסל און דבֿורה, די מוטער איז אַ געבוירענע פּעניאַקאָווסקי.

בילדונג: מיטל־שול (מאַטוראַ). פֿאַמיליען־שטאַנד: אומפֿאַרהייראַט. באַשעפֿטיקונג: פֿאַר דער מלחמה– שילערין. בשעת דער מלחמה און איצט – ביוראָ־אָנגעשטעלטע.

אין דער מלחמה־צײַט איז אומגעקומען אַזוי גוט ווי די גאַנצע משפּחה. איך בין געבליבן נאָר מיט מײַן מוטער.

אַז עס איז אויסגעבראָכן די מלחמה, האָב איך געלעבט מיט מײַן מוטער אין ווילנע. מיר האָבן געוווינט אויף דער ווילנער גאַס נומער 4.

דעם 21סטן יוני 1941 איז אויסגעבראָכן דער קריג צווישן דײַטשלאַנד און דעם ראַטן־פֿאַרבאַנד. בעתן אויסברוך פֿון קריג האָב איך געוווינט מיט מײַן פֿאַמיליע אין ווילנע, אויף ווילנער גאַס נומער 4.

צוויי טעג האָבן די דײַטשע פֿליגער באָמבאַרדירט די שטאָט.

דעם 23סטן יוני 1941 איז די דײַטשע אַרמיי אַרײַנגעמאַרשירט אין ווילנע. די שטאָט איז געפֿאַלן אָן אַ קאַמף.

אין ווילנע זענען געווען 70000 ייִדן. אַ גרויסער טייל פֿון דער ייִדישער יוגנט איז עס געלונגען צו אַנטלויפֿן קיין ראַטן־פֿאַרבאַנד. פֿילע אָבער זײַנען געפֿאַלן אין וועג. גלײַך נאָכן פֿאַרנעמען ווילנע דורך די דײַטשן, האָט די שטאָט־פֿאַרוואַלטונג קאָנפֿיסקירט אַלע ייִדישע געשעפֿטן און הײַזער.

די ייִדן האָבן געמוזט אָנהויבן פֿאַרקויפֿן זייערע זאַכן אויף צו לעבן.

אין די קינאָס, קאַפֿעען און געוועלבן האָבן די ליטווינער אויסגעהאָנגען פּלאַקאַטן: אײַנטריט פֿאַר ייִדן שטרענג פֿאַרבאָטן.

די דײַטשע זעלנער, ווי אויך די ליטווישעפּאָליציי, זײַנען געגאַנגען אין ייִדישע הײַזער, געשלאָגן די ייִדן און צוגענומען זייערע ווערטפֿולע זאַכן.

די געשטאַפּאָ און ס.ס. האָבן פֿאַרניכטעט אַלע שולן, פֿאַרברענט און צעטראָטן מיט די פֿיס די ספֿרי־תּורות און די ספֿרים.

איין טאָג זײַנען צו אונדז אין שטוב אַרײַן דרײַ דײַטשע סאָלדאַטן און צוויי ליטווישע

פּאָליציסטן מיט ביקסן אין די הענט. זיי האָבן באַפֿוילן מיר זאָלן בלײַבן זיצן אויף אונדזערע פּלעצער. זיי האָבן געדראָט, אַז יעדן, ווער עס וועט זיך רירן פֿון זײַן פּלאַץ, וועלן זיי דערשיסן. איינער פֿון די ליטווישע איז געבליבן אונדז היטן, די איבעריקע האָבן דורכגעזוכט די גאַנצע וווינונג. נאָכן צונעמען אַלע ווערטפֿולע זאַכן זײַנען זיי אַוועק.

די דײַטשע מאַכט האָט אַרויפֿגעלייגט אויף די ייִדן אַ קאָנטריבוציע פֿון 1000000 רובל. דער באַפֿעל איז אַרויס אין דער פֿאָרעם פֿון פּלאַקאַטן אויף די ווענט פֿון די הײַזער.

כּדי צו שאַפֿן די סומע, האָבן די ייִדן אַוועקגעגעבן זייערע לעצטע געלט און צירונג. פֿילע האָבן אַפֿילו אַוועקגעגעבן זייערע קידושין־רינגעלעך. די קאָנטריבוציע איז געשאַפֿן געוואָרן.

אין דער זעלבער צײַט זײַנען אַרעסטירט געוואָרן 100 ייִדישע זאַקלאַדניקעס. די געשטאַפּאָ און די ס.ס. לײַט זײַנען אַרײַן אין קהילה און אַרעסטירט אַלע בעאַמטע. צווישן זיי זײַנען געווען: ד''ר יעקבֿ וויגאָדסקי, (דער קהילה־פֿאָרזיצער) שאול טראָצקי, קרוק, לאַנגבאַרד, או ןאַדוו. קאַצענעלענסאָן.

די איבעריקע זאַקלאַדניקעס זײַנען געווען די רבנים און די ייִדישע אינטעליגענץ. די ס.ס. האָט זיי אַרעסטירט אין זייערע הײַזער. עס איז אַרעסטירט געוואָרן דער אינזשענער וויגושין און הרבֿ פֿריד.

אין אייניקע טעג שפּעטער האָט דער געביטס־קאָמיסאַר הינגסט אַרויסגעגעבן אַ פֿאַראָרדנונג פּלאַקאַטירט אויף די הײַזער־ווענט: ייִדן מוזן אָפּגעבן זייער גאַנצע צירונג, גאָלד און זילבער און אַ צווייטע פֿאַראָרדנונג: ייִדן איז פֿאַרבאָטן צו גיין אויף די טראָטואַרן און פֿאָרן מיט אויטאָס, טראַמוואַיען און באַנען. יידן איז פֿאַרבאָטן צו באַטרעטן די הויפּט־גאַסן פֿון שטאָט ווי: זאַוואַלנע, מיצקיעוויטשא, טראָצקאַ, פּאָהולאַנקאַ, זאַקרעטאָוואַ, וויעלקאַ. אין דער גלײַכער צײַט האָט די דײַטשע מאַכט אַרויסגעגעבן אויך אין פֿאָרעם פֿון פּלאַקאַטן דעם באַפֿעל: אַלע ייִדן אין עלטער פֿון דרײַ יאָר און העכער מוזן אָנטאָן לאַטעס אויף דער לינקער זײַט ברוסט און רוקן. די לאַטעס מוזן זײַן פֿון ווײַסן שטאָף 10 קוואַדראַט־צענטימעטער גרויס מיט אַן אויסגענייטן געלן קרײַז און אַ J אין מיטן.

אויך די לאַטע איז געענדערט געוואָרן אויף אַן אַנדערער אין דער פֿאָרעם פֿון אַ געלבן מגן־דוד אויפֿן ברוסט און רוקן. די לאַטעס זײַנען שוין אַזוינע פֿאַרבליבן ביז צום ענדע.

אין דער צײַט האָבן זיך אָנגעהויבן כאַפּערײַען אויף ייִדישע מענער. די דײַטשע ס.ס. און די ליטווישע פּאָליציי האָבן געכאַפּט ייִדישע מענער פֿון די גאַסן, געגאַנגען אין די ייִדישע הײַזער און אַרויסגעפֿירט אַלט און יונג אָן אונטערשייד. זיי האָבן אַרויסגעשלעפּט אַפֿילו קראַנקע פֿון די בעטן. אין דעם אופֿן האָבן די ס.ס. צוזאַמענגענומען יעדן טאָג עטלעכע הונדערט ייִדן. עס האָט געהייסן מכּלומרשט – אויף אַרבעט. אַנשטאָט אויף אַרבעט פֿלעגט אָבער די ס.ס. אַוועקפֿירן די ייִדישע מענער אין לוקישקער טורמע און פֿון דאָרט אין אַ וואַלד 12 קילאָמעטער פֿון ווילנע. דער וואַלד הייסט פּאָנאַר. די ערשטע צײַט האָבן מיר געגלויבט, אַז פּאָנאַר איז אַן אַרבעטס־לאַגער. מיט דער צײַט אָבער האָבן מיר זיך דערוווּסט, אַז דאָס איז אַן עקזעקוציע־אָרט, און אַז דאָרט האָבן די ס.ס. לײַט פֿאַרפּײַניקט און דערשאָסן לערך 10000 אונדזערע מענער.

אין אַווגוסט 1941 האָבן זיך אָנגעהויבן צו פֿאַרשפּרייטן קלאַנגען וועגן פֿאַרמאַכן די ייִדן אין אַ געטאָ.

דער דײַטשער געביטס־קאָמיסאַר הינגסט און דער ליטווישער בירגערמײַסטער בוראָקאַס האָבן גערופֿן אייניקע זייערע בעאַמטע אויף אַ פֿאַרזאַמלונג און באַשטימט דעם פּלאַן פֿון געטאָ.

שבת דעם 31סטן אַווגוסט 1941 יאָר האָט די דײַטשע מאַכט אַרויסגעהאָנגען פּלאַקאַטן: די ייִדן האָבן אין אַ שרעקלעכן אופֿן דערמאָרדעט אויפֿן ראָג ברייטע און גלעזער־גאַס צוויי דײַטשע סאָלדאַטן. מיר מוזן נקמה נעמען פֿאַר זייער בלוט.

זונטיק, דעם ערשטן סעפּטעמבער 1941 יאָר, 12 אַזייגער בײַנאַכט האָט די ליטווישע ס.ס. אַרומגערינגלט די מייסטנס דורך די ייִדן באַוווינטע גאַסן: זשידאָווסקאַ, ניעמיעצקאַ, דזיסניענסקאַ, יאַטקאָוואַ און אַ טייל וויעלקאַ.

די ליטווישע זעלנער זײַנען אַרײַן אין די ייִדישע הײַזער און אַרויסגעשלעפּט אַפֿילו די אַלטע און קינדער נאַקעטע פֿון די בעטן, ניט געבנדיק זיי קיין צײַט עפּעס אויף זיך אָנצוטאָן. די פֿרויען האָבן געוויינט, די קינדער געשריִען און גערופֿן זייערע מאַמעס.

די ליטווינער האָבן אָן רחמנות אַרויסגעטריבן אַלעמען אויפֿן גאַס. עס איז געווען שטאָק־פֿינצטער. די מענער האָבן פֿאַרלוירן זייערע פֿרויען , די מאַמעס – זייערע קינדער. איינער האָט ניט געוווּסט פֿון צווייטן.

בעת דער פּראָוואָקאַציע האָט מען צוזאַמענגענומען 4000 ייִדן.

די ליטווישע ס.ס האָט זיי אַרומגערינגלט מיט אַ שטאַרקער וואַך און אַוועקגעפֿירט אין לוקישקער טורמע.

פֿון דאָרט האָבן די ליטווינער אַוועקגעפֿירט זיי מיט אויטאָס אין פּאָנאַר.